Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti bank aktivlarining daromadliligi va likvidliligi

                          

AKTIVLAR 

                         PASSIVLAR 

likvidli 

 

o‘zgaruvchi   

    "musbat" GEP 

 

barqaror 

nolikvid 

 

 

---

Manfiy  GEPda  esa  banklar  foiz  stavkasi  o‘zgarish  sezgirligiga  ega  mavjud 

likvid  aktivlari  xisobiga  uning  o‘zgaruvchi  majburiyatlarini  qoplash  extimoli 

yuqori  bo‘ladi.  Bunday  xolatlar  banklar  uchun  jiddiy  muammolar  tug‘dirishi 

tabiiydir.Demak,  banklar  balansi  likvidligini  yuqoridagi  musbat  va  manfiy  GEP 

bilan birga likvid va o‘zgaruvchi majburiyatlar summasi va muddati teng bo‘lgan 

xamda  "bankning  oltin  qoidasi"  sifatida  e’tirof  etiladigan  xolat  banklarda 

kuzatiladi.  Bu  kabi  banklarda  xech  qanday  likvidlik  muammosi  bo‘lmaydi  va  bu 

holat  har  doim  ham  kuzatilmaydi.  SHuning  uchun  tijorat  banklari  likvidligini 

boshqarish  Markaziy  bank  tomonidan  o‘rnatilgan  iqtisodiy  me’yorlar  bilan 

birgalikda  banklar  mustaqil  ravishda  o‘zlarining  likvidlik  pozisiyasini 

hisoblashadi.  Bank  tizimi  likvidligi  deganda  mamlakatning  butun  bank  tizimi 

likvidligi  tushuniladi.  Butun  bank  tizimi  likvidligini  Markaziy  bank 

markazlashgan  tartibda,  ya’ni  barcha  banklarga  turli  likvidlik  me’yorlarini 

o‘rnatish, shuningdek, pul-kredit siyosatining asosiy dastaklari bilan nazorat kilish 

orkali ta’minlaydi. 

Tijorat  banklari  likvidligi  tashkil  etish  manbalariga  ko‘ra  "jamg‘arilgan"  va 

"sotib  olinadigan"  likvidlikka  bo‘linadi.  "Jamg‘arilgan"  likvidlik  asosida  bankda 

mavjud  aktivlarni  sotish  vo-  sitasida  ta’minlanadi.  Masalan,  bank  kimmatli 

kog‘ozlarini  sotish  orkali  likvidlikni  ta’minlash.  Bu  usulda  chetdan  resurs  jalb 

qilishga  extiyoj  sezilmaydi  va  o‘z-o‘zidan  banklar  ko‘shimcha  xarajatga  yo‘l 

kuymaydi.  Banklar  jamg‘arilgan  likvidlikda  bo‘sh  turgan  mablag‘larni  yuqori 

likvid  qimmatli  qog‘ozlarga  yo‘naltirish,  o‘z  navbatida,  ma’lum  daromadga  ega 

bo‘lishi  mumkin.

 

"Sotib  olinadigan"  likvidlik  moliyaviy  bozorda  karzlar  olish 

                                                           

8

 O.Sattorov “Tijorat banklari likvidligini boshqarish” monografiya, 2010, 120 bet