Toshkent moliya instituti korxona iqtisodiyoti va innovasiyalarni boshqarish

O‘rtacha  ta’mirlash  texnik  mazmuni,  murakkabligi,  bajariladigan  ish  hajmi  va 
davriyligiga  ko‘ra,  kapital  ta’mirlashdan  farq  qiladi  hamda  sarflanuvchi  mablag‘,  vaqt  va 
kuchni  nisbatan  kamroq  talab  etadi.  Joriy  ta’mirlash  kabi  u  ham  mashina  yoki  uskunadan 
foydalanuvchi korxonaning o‘zida amalga oshirilishi mumkin. 
Joriy  ta’mirlashda    asosan  asbob-uskunalar  tozalanadi,  moylanadi,  tekshiriladi, 
mayda kamchiliklari bartaraf qilinadi,  ya’ni uskunalarning foydalanishga doimiy tayyorligi 
ta’minlanadi. 

---

80 
 
Asbob-uskunalardan ekstensiv foydalanish koeffitsienti mazkur uskunalardan amalda 
haqiqiy  foydalanilgan  vaqtning  ulardan  reja  bo‘yicha  foydalanish  muddatiga  nisbati  orqali 
aniqlanadi. 
реж
хак
t
t
К
экс

 
Bu erda: 
t
xak
 – uskunalardan haqiqiy foydalanilgan vaqt, soatlar; 
t
rej
 – uskunalarning normaga asosan foydalanish muddati, soatlar. 
Korxonalarda  bunday  uskunalarning  bir  emas,  bir  nechta  –  o‘nta  yoki  yuztasidan 
foydalaniladi. SHu munosabat bilan uskunalarning smenalik koeffitsienti - sutka davomida 
mashina-smenalarning  o‘rnatilgan  uskunalarning  umumiy  soni  yoki  ishchi  o‘rinlariga 
nisbatini  aniqlash  zaruriyati  tug‘iladi.  Bu  holda  smenalilik  koeffitsienti  quyidagi  formula 
asosida aniqlanadi: 
 
 
 
 
КО
МС
К
см

 
Bu erda: 
MS - sutka davomida haqiqiy ishlangan mashina-smenalar yig‘indisi; 
Ko - o‘rnatilgan asbob-uskunalarning umumiy soni. 
Korxonada  asosiy  ishlab  chiqarish  fondlaridan  foydalanishni  to‘liq  baholash  uchun 
ekstensiv ko‘rsatkichlardan  tashqari, ularning quvvat bo‘yicha yuklanish tabiatini o‘rganish 
ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu erda yuqorida aytib o‘tilganidek, texnologik uskunalar 
amaldagi  unumdorligining,  ya’ni  texnik  asoslangan  progressiv  unumdorlikning  normativ 
unumdorlikka  nisbati  asosida,  ya’ni  uskunalardan  intensiv  foydalanish  koeffitsientidan 
foydalanish, uni quyidagi formula bo‘yicha hisoblash mumkin:  
;
п
ф
инт




 
Bu erda: V
F  

 vaqt birligida uskunada ishlab chiqarilgan haqaqiy mahsulot miqdori; 
V
P
 

  vaqt  birligida  uskunada  texnik  jihatdan  asoslangan  mahsulot  ishlab  chiqarish 
normasi.