Toshkent moliya instituti korxona iqtisodiyoti va innovasiyalarni boshqarish

Xo‘jalik  assotsiatsiyasi  jismoniy  yoki  huquqiy  shaxslarning    o‘zaro  hamkorlik 
yuritish  maqsadida  ko‘ngilli  ravishda  birlashuvini  anglatadi  va  unda  birlashuvga  kiruvchi 
sub’ektlar o‘z mustaqilligini saqlab qoladilar. 
Korxonalarning konsentratsiya asosida birlashuvi kartel, sindikat, xolding va moliya-
sanoat guruhlari ko‘rinishida amalga oshiriladi. 
 Ishlab chiqarish sohasidagi kartellar ishlab chiqarish masalalari, narxlar, tovarlarni 
sotish,  ishchi  kuchini  yollash  va  shu  kabi  masalalar  bo‘yicha  kelishuvga  asoslanib  faoliyat 
yuritadi. 
Integratsining bu shaklida korxonalar mustaqillikni saqlab qolgan holda kooperatsiya 
asosida birlashadilar. 
Sindikat  –  tijorat  faoliyatini  (ta’minot,  buyurtmalarni  taqsimlash,  xom  ashyo  sotib 
olish,  mahsulot  sotish,  bahoni  shakllantirish)  hamkorlikda  tashkil  qilishga  asolangan 
birlashmadir.  Sindikat  tarkibiga  kiruvchi  korxonalar  huquqiy  hamda  xo‘jalik  yuritish 
mustaqilliklarini saqlab qoladilar. 
Trestlar  yuqori  darajada  markazlashganligi  bilan  ajralib  turadi.  Uning  tarkibiga 
kiruvchi  korxonalar  ishlab  chiqarish,  tijorat  va  huquqiy  mustaqilliklarini  yo‘qotib,  yagona 
reja asosida faoliyat yuritadi. 
O‘z  tarkibidagi  aksiyadorlik  jamiyatlarni  nazorat  paketlarini  egallash  bilan 
korporatsiyalar  xolding  kompaniyalariga  aylanadi.  Xolding  iborasi  inglizcha  «holding» 
so‘zidan  olingan  bo‘lib,  ega  ma’nosini  beradi.  Xoldinglar  ishtirokchilarning  moliyaviy 
imkoniyatlarini  birlashtirish  va  muvofiqlashtirish  hamda  ishlab  chiqarish  quvvatlari  bilan 
vaizifalarni  tezkor  ravishda  amalga  oshirish  imkonini  beruvchi  boshqaruvning  samarali 
shaklini ifodalaydi. 
Aktivlari  tarkibiga  boshqa  korxonalarning  aksiyalari  nazorat  paketlari  kiradigan 
ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati xolding xisoblanadi. 
Sanoat korxonalarining umumiy va ishlab chiqarish tuzilmalari mavjud. 
Ishlab  chiqarish  bo‘g‘inlari,  korxona  boshqaruvi  hamda  xodimlarga  xizmat 
ko‘rsatuvchi  tashkilotlar,  ularning  miqdori,  kattaligi  va  egallab  turgan  maydoni, 
xodimlarining  soni  va  ishlab  chiqarish  imkoniyatlari  korxonaning  umumiy  tuzilmasini 
ifodalaydi.  
Ishlab  chiqarish  tuzilmasiga  asosiy,  yordamchi  va  xizmat  ko‘rsatish  jarayonlari 
amalga oshiriluvchi sex va uchastkalar kiritiladi. 
Sanoat  korxonalari  ishlab  chiqarish  tuzilmasining  uch  xil  turi  majud:  texnologik,