Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

 
Asosiy adabiyotlar: 
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,16,18,21. 
 
Qo’shimcha adabiyotlar: 
5,6,8,9,29,31. 

---

 
28
19-MAVZU. ISTE’MOL, JAMG’ARMA VA INVESTITSIYALAR. 
 
REJA: 
1. Iste’mol va jamg’armaning iqtisodiy mazmuni hamda    ularning o’zaro 
bog’liqligi. 
2.  Jamg’arishning mohiyati, omillari va samaradorligi. 
3.  Investitsiyalar va uning darajasini belgilovchi omillar. 
 
 
1. Iste’mol va jamg’armaning iqtisodiy mazmuni hamda ularning o’zaro 
bog’liqligi. 
 
Milliy iqtisodiyotda yangidan vujudga keltirilgan qiymat, ya’ni milliy daromad 
iste’mol va iqtisodiy jamg’arish maqsadlarida ishlatiladi. Iste’mol keng ma’noda 
jamiyat iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish jarayonida ishlab chiqarilgan tovar va 
xizmatlardan foydalanishni, uni iste’mol qilishini bildiradi. Bunda unumli va shaxsiy 
iste’mol farqlanadi. Hozirgi kunda mamlakatning xalqaro bozorlarda erkin tovar 
ayirboshlashi ham xalqaro baholarda,  jahon andozalariga moslashib bormoqda. 
Ta’minotning makroko’lamdagi holati iste’mol funktsiyasini o’rganish taqozo etadi. 
Chunki,  iste’mol funktsiyasi mohiyatini bilish iste’mol bozorini boshqarishda asos 
bo’ladi. Iste’mol bozorida xaridorlar faqat fuqarolardan iborat bo’lmaydi. Xaridorlar 
tarkibiga aholiga bepul xizmat ko’rsatuvchi korxona va tashkilotlar ham kiradi. 
Unumli iste’mol bevosita ishlab chiqarish jarayoniga tegishli bo’lib, ishlab 
chiqarish vositalari va inson ishchi kuchining iste’mol qilinishini,  ya’ni ulardan 
foydalanish jarayonini anglatadi.  
Shaxsiy iste’mol ishlab chiqarish sohasidan tashqarida ro’y berib, bunda 
iste’mol buyumlaridan bevosita foydalaniladi yoki ular to’liq iste’mol qilinadi. 
Iste’mol bozorida har xil xizmatlar sotiladi. Iste’mol bozorining hajmi unda 
sotilayotgan tovarlarning yalpi summasi bilan belgilanadi. Iste’mol tovarlari esa 
qat’iy davlat narxlari, nazorat qilinadigan narxlar va erkin narxlarda sotiladi. 
Iste’mol jarayonida turli xil moddiy va ma’naviy ne’matlardan foydalaniladi. 
Iste’mol qilinadigan ne’mat turiga bog’liq ravishda moddiy ne’matlarni va 
xizmatlarni iste’mol qilish ajratiladi.  
Individual yoki jamoa bo’lib iste’mol qilish ham farqlanadi. Alohida oila yoki 
jamiyat a’zolarining ixtiyorida bo’lgan moddiy ne’matlarni iste’mol qilish individual 
iste’molga jamiyat a’zolarining guruhlari moddiy ne’mat va xizmatlardan foydalanishi 
jamoa bo’lib iste’mol qilishga kiradi.  
Iste’mol fondi mablag’laridan butun iqtisodiyot doirasida band bo’lgan 
xodimlarning moddiy va madaniy ehtiyojlarini, shu jumladan boshqarish va mudofaa 
ehtiyojlarini qondirish uchun foydalaniladi. U butun aholining shaxsiy iste’molini, 
aholiga ijtimoiy xizmat qiladigan muassasalardagi, shuningdek, ilmiy muassasalar va 
boshqarishdagi moddiy sarflarni o’z ichiga oladi. 
Iste’mol fondining shaxsiy daromad shaklida xodimlar qo’liga kelib tushadigan 
qismi iste’molchilik sarflari maqsadida ishlatiladi. 

---

 
29