Toshkent moliya instituti "iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyot nazariyasi"

Yetarlilik tamoyili
. Mazkur tamoyilga muvofiq soliqqa tortish darajasi shunday 
bo‘lishi lozimki, u davlat intilayotgan xalq xo‘jaligi samaradorligiga erishishni kafolatlay 
olsin. Soliqqa tortish tizimi iqtisodiyot, ijtimoiy himoya, mudofaa qobiliyati va boshqa 
sohalardagi davlat siyosatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan moliya resurslari 
to‘planishini ta’minlasin. Shuni ham ta’kidlab o‘tish lozimki, soliq stavkalari o‘zicha 
olganda soliq yuki ko‘rsatkichi hisoblanmaydi, chunki soliq to‘lovchi soliq to‘lar ekan, 
davlat tomonidan bepul xizmatlardan bahramand bo‘lgani holda, ayni choqda o‘zining 
ba’zi xarajatlarini qisqartiradi. 
2.
Tadbirkorlik va investitsiyalarni rag‘batlantirish
. Soliq tizimi xo‘jalik yurituvchi 
sub’ektlarni, jumladan, chet el sub’ektlarini, ishlab chiqarishni rivojlantirish, uskunalar 
va zamonaviy texnologi
yalar sotib olish uchun mablag‘ yo‘naltirishni, ya’ni kapital 

---

jamg‘arish va shu yo‘l bilan texnologiyalarni takomillashtirish, raqobatbardosh 
mahsulotlar ishlab chiqarishni rag‘batlantirishi lozim.
Soliq tizimi resurslarning samarali taqsimlanishiga to‘sqinlik qilmasligi hamda 
xo‘jalikni mustaqil yuritish omillarini cheklab qo‘ymasligi lozim. Agar soliqlar katta 
bo‘lgani uchun tadbirkorlarning ishlab chiqarishni kengaytirishdan, boshqa turdagi 
iqtiso
diy faoliyat ko‘rsatishdan manfaatdorligiga putur etkazsa, mamlakat iqtisodiyoti 
pastga qarab ketishi xavfi tug‘iladi. Soliqlar miqdori haddan tashqari katta qilib 
belgilansa, ishlab chiqarish hajmlari kamayib ketadi, bu jarayon zahiralar, banklardagi 
pul 
mablag‘larining barakasi uchishiga, ilgari to‘plangan mablag‘larning eyilib ketishiga 
olib keladi. 
3.
Soliqqa tortishning adolatlilik tamoyili
. Adolat tamoyillariga muvofiq, soliqlar 
jamiyat tomonidan oqilona va adolatli deb tan olingan umumiy ob’ektiv qoidalarga 
binoan belgilanishi lozim. Adolatlilik tamoyilining bir qancha asosiy guruhdagi soliqqa 
tortish tamoyillariga bo‘linadi. Bularni ikki guruhga bo‘lgan holda o‘rganish maqsadga 
muvofiqdir. Bunda gorizontal va vertikal adolatni bir- biridan farqlash lozish. Gorizontal 
adolat tamoyili daromad olishning turli sharoitlarida soliq to‘lovchilarga nisbatan 
soliqqa tortishning taxminan teng shartl
arini qo‘llanishni ko‘zda
tutadi. 
4.