Toshkent moliya instituti ijtimoiy soha iqtisodiyoti

P S
1
 
 Баҳо 
S
0
 
Р
1
Z
1
B 
Р
0
Z
0
 
Р2 
D
 
Q
1
Q
0
 Q 
 
1-расм. Маҳсулот ва хизматларни сони. 

---

44 
Бу ерда Р
0
-мувозанат баҳоси. 
Бу нуқтада Q
0
ҳажмда маҳсулот ишлаб чиқарилган. 
Бу ерда чегараланган шахсий харажатлар чегараланган ижтимоий 
фойдаликка тенг. 
Экологик солиқ баҳони Р
0 
дан Р
1 
гача кўтаради ва маҳсулотни ишлаб 
чиқариш ҳажмини Q
0
дан Q
1
даражагача камайтиради. Ушбу ишлаб чиқариш 
ҳажмини жамият нуқтаи назаридан самарали бўлиб ҳисобланади. Таклиф 
эгри чизиғи чапга силжийди (S
0 
дан S
1 
гача) 
Экологик солиқни баҳолар устидан давлат назоратини специфик
(махсус) усули деб ҳисобласа бўлади. 
Кўп мамлакатларни ҳўжалик амалиётида давлат томонидан баҳолар 
тартибга солишда субсидиялар кенг қўлланилади. 
Талаб томонидан субсидиялар (истеъмолчиларга) ва таклиф томонидан 
субсидиялар (ишлаб чиқарувчиларга) ажратилади. 
Талаб томонидан субсидияларни мақсади кам таъминланган аҳолини 
гуруҳларни конкрет маҳсулот ва ҳизматларни сотиб олиш учун 
имкониятларни оширишдир. Масалан, дори-дармонларни, болалар озиқ-
овқатларини, шаҳар транспортида тўловларни. Бу ҳукумат томонидан 
камбағал оилаларга айрим товар ва хизматларни сотиб олиш учун 
бериладиган талон ва карточкаларда ўз ифодасини топади. Истеъмолчилар 
шу маҳсулотларни бепул ёки пастроқ баҳоларда сотиб олиши мумкин. 
Ушбу субсидияларсиз даромади кам истеъмолчилар шу маҳсулотларни 
истеъмол қила олмасдилар. 
Бу ерда ташқи самара ижобийдир. Буни графикда қуйидагича 
ифодалашимиз мумкин. 
P S 
Р
0
Z
0
Р
1
D
0
Р
2
D
1
Q
1
Q
0
Q