Toshkent moliya instituti ijtimoiy soha iqtisodiyoti fanidan

Аҳоли бандлигини таъминлашда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ўрни ва аҳамияти

Аҳоли бандлигини таъминлаш ҳар бир мамлакатнинг нафақат иқтисодий салоҳиятини, балки у ерда истиқомат қилаётган одамлар турмуш даражасини белгиловчи асосий кўрсаткичлардан биридир. Аҳоли бандлигини таъминлаш мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш, халқ турмуш даражасини юксалтириш, жамиятда социал барқарорликка эришишнинг асосий омилларидан ҳисобланади. Бу, айниқса, Ўзбекистон каби аҳолисининг асосий қисми (60 фоизи)ни ёшлар ташкил этадиган давлатлар учун ниҳоятда муҳимдир.
Дунёдаги аксарият ривожланган мамлакатларда ишсизлар сони кун сайин кўпайиб бораётган бир пайтда, ушбу давлатлар ҳукуматлари томонидан ишсизликнинг олдини олиш борасида рўёбга чиқарилаётган чоралар деярли самара бермаётган мана шундай мураккаб шароитда, мамлакатимизда аҳоли бандлигини таъминлаш бўйича аниқ, манзилли чоралар кўрилаётгани, албатта, эътиборлидир.
Бугунги кунда мамлакатимизда амалга оширилаётган янги иш ўринлари ташкил этиш ва аҳоли бандлигини таъминлаш дастурининг муҳим жиҳатларидан бири шундаки, унда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик, фермерлик ҳаракатининг ролини ошириш, хизмат кўрсатиш, ишлаб чиқариш, ижтимоий ва бозор инфратузилмаси, касаначилик, ҳунармандчилик ҳамда бандликнинг бошқа самарали шаклларини ривожлантиришга устувор вазифа сифатида қаралмоқда.
Таъкидлаш жоизки, мамлакатимизда ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)ни шакллантиришда ва аҳоли бандлигини таъминлашда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик ўрни ва улуши катта салмоққа эга.

12-жадвал. Ўзбекистон иқтисодиётида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик ўрни

Йиллар	ЯИМни шакллантиришдаги улуши, (фоизда)	Аҳоли бандлигини таъминлашдаги улуши, (фоизда)
2000	31,0	49,7
2001	33,8	51,8
2002	34,6	53,5
2003	35,0	56,7
2004	35,6	60,3
2005	38,2	64,8
2006	42,1	69,1
2007	45,5	72,1
2008	48,2	73,1
2009	50,1	73,9
2010	52,5	74,3
2011	54,0	74,8
2012	54,6	75,0
2013	55,8	75,0
2014	56,0	76,5

Мамлакатимизда янги иш ўринлари яратиш, аҳолини иш билан таъминлашнинг мақсадли дастурлари изчиллик билан амалга оширилаётгани иқтисодиётнинг барқарор ривожланиши, аҳолининг ҳаёт даражаси ва сифатини, турмуш фаровонлигини янада оширишда муҳим омил бўлмоқда. Бугунги кунда аҳоли бандлигини таъминлашда меҳнат қилишнинг ва бандликни эркин танлаш имкониятлари мавжудлиги, ташкил этилаётган иш ўринларининг сақланиб қолиниши ва барқарор амал қилиши, олий ва ўрта

махсус касб-ҳунар таълими муассасалари битирувчилари, аёллар, ногиронлар ҳамда аҳолининг ижтимоий қўллаб-қувватлашга муҳтож бошқа тоифалари, айниқса, қишлоқ жойларда ишга жойлаштирилиши давлат сиёсати даражаси- да амалга оширилмоқда. Булардан кўзланган асосий мақсад эса меҳнатга яроқли кишиларнинг иш билан бандлигини таъминлаб, аҳоли турмуш даражаси ва фаровонлигини ошириш, иш ўринлари ташкил этиш ва аҳоли бандлигини таъминлаш асосида ҳудудлар (шаҳарлар, туманлар) ва иқтисодиёт тармоқларини меҳнат салоҳиятидан самарали фойдаланиш учун шароит яратишдан иборатдир.
Айниқса, касб-ҳунар коллежлари битирувчиларининг бандлигини таъминлашга алоҳида эътибор қаратилаётгани ёшларимизнинг жамиятда ўз ўрнини топиши, ҳаётга, меҳнатга тўғри муносабатини шакллантиришга хизмат қилмоқда. Миллий меҳнат бозорида ёшларнинг иқтисодий фаоллиги- ни ошириш кўп жиҳатдан мамлакатимизнинг ижтимоий-иқтисодий ривожла- ниш йўналишлари билан белгиланади. Шуни ҳисобга олиб, касб-ҳунар коллежларида иқтисодиёт тармоқлари ва соҳаларида реал талаб қилинаётган йўналиш ва мутахассисликлар бўйича кадрлар тайёрлашга катта аҳамият берилмоқда.
Мамлакатимиз раҳбари ва ҳукуматимиз томонидан касб-ҳунар коллежлари битирувчиларининг бандлигини қуйидаги йўллар билан таъминлаш учун кенг шароитлар яратиш кўзда тутилган:

• 
  касб-ҳунар коллежлари битирувчиларига тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш учун имтиёзли кредитлар ажратиш;
  
• 
  ёшларни кичик бизнесга жалб этиш;
  
• 
  уларни бизнесни юритиш, молиявий ресурсларни тўғри тақсимлаш қоидаларига ўргатиш;
  
• 
  ёш тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш бўйича минтақавий маслаҳат марказлари ташкил этиш ва бошқалар.
  

Ёшлар мамлакат иқтисодий ҳаётида катта куч ва ғайрат сарфлашга қодир, ҳаракатчан, барча янги ҳодисаларни тез қабул қилувчи ва ўзлашти- рувчи, жамиятимизнинг фаол қисми ҳисоблангани боис, уларнинг тадбиркор- лигини ривожлантириш замонавий иқтисодиётнинг устивор йўналишларидан бири бўлиб бормоқда. Ёшларни тадбиркорлик фаолияти билан шуғуллани- шини рағбатлантириш чоралари эса давлат миқёсидаги масалага айланган.