Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Ratsionalizm

 

Rationalism

 

Рационализм

 

(lotincha  moyillik)  gnoseologiya  va 

prakseologiyadagi  yo‘nalish  bo‘lib, 

inson  aqlining  bilish  jarayonida  ham, 

inson  faoliyatida  ham  hissiy  (sezgi, 

idrok, 

tasavvur) 

bilish 

shakllariga 

nisbatan ustuvorligini tan oladi. 

Skpetitsizm

 

Skpetitsizm

 

Скпетицизм

 

(yunoncha  –muxokama  kilish,  taqdim 

qiluvchi) falsafiy oqim bo‘lib, shubhani 

tafakkurning 

tamoyili 

sifatida 

ta’kidlaydi,  haqiqatning  ishonchligiga 

shubha bildiradi.  

Ssientizm

 

Stsientizm

 

Сциентизм

 

(lotincha 

bilim, 

fan) 

falsafiy 

dunyoqarashning  bir  turi  bo‘lib,  uning 

asosida  ilmiy  bilim  madaniyatning  eng 

oliy qadriyati, degan tasavvur yotadi. 

Sensualizm

 

Sensualism 

Сенсуализм

 

(fran. 

sensualisme, 

lotin. 

sensus 

— 

sezgi, 

xis-tuygu, 

idrok, 

xissiyot) 

bilimning  mox.iyati  va  paydo  bulishini 

urganuvchi 

falsafiy 

yunalishlardan 

bulib,  bu  ta’limotga  kura,  bilimlarning 

anikligi,  haqqoniyligi  faqat  sezgilarga 

asoslanadi.  Sensualizm  empirizmning 

ajralmas unsuridir.  

Feyerbax 

Lyudvig

 

Feyerbax 

Ludwig

 

Фейербах 

Людвиг

 

olmon 

klassik 

falsafasining 

yirik 

namoyandasi.  U  Bavariyada  tanikdi  ol-

mon  xukuqshunosi  Anselm  Feyerbax 

oilasida  tavallud  topgan.  F.ning  asosiy 

asarlari:  «Gegel  falsafasining  tankidiga 

doir», 

«Xristianlikning 

mohiyati», 

«Kelajak 

falsafasining 

asoslari», 

---

 

 

 

 

347 

 

«Falsafa isloxiga doir tezislar» 

4-mavzu. Borliq – falsafaning fundamental kategoriyasi

 

Borliq

 

Existence

 

Существование

 

falsafiy 

tushuncha 

o‘zida 

butun 

mavjudotni,  uning  o‘tmishi,  hozirgi 

davri  va  kelajagini  ham  qamrab 

oladi.Borliq  o‘ziga  ham  ob’ektiv  ham 

sub’ektiv  reallikni,  shuningdek  mavjud 

bo‘ladigan olamlarni qamrab oladi.  

Vaqt

 

Time

 

Время

 

borliqning  asosiy  yashash  shakllaridan 

biri    bo‘lib,  u  voqea  va  hodisalarning 

ro‘y  berish  ketma-ketligi  va  izchilligi 

tartibini, davomiyligini ifodalaydi