|
Mohiyat
Cause
Причина
narsalarning ichki mazmunini tashkil
etuvchi
jihat.
Mohiyat
tashqi
aloqadorlikdan yashiringan hodisadir.
Xaos
CHaos
Хаос
qadimgi
yunon
afsonalariga
kura,
nihoyasiz, dastlabki massa, tartibsizlik
uyushmasi.
Dualizm
Dualism
Дуализм
-
(lotin.
duo —
ikki) falsafiy ta’limot.
Unga
ko‘ra
ikki
qarama-qarshi
asosning doimiy mavjuddigini e’tirof
etish,
o‘rtasida
doimiy
kurash
mavjudligini tan olish xosdir.
6-mavzu. Bilish nazariyasi: asosiy muammolari va yo‘nalishlari
349
Dialektika
Dialectic
Диалектический
(yunon.
dialekiike)
— rivojlanish
tugrisidagi falsafiy ta’limot bulib, u
ontologik xamda mantiqiy tushuncha
sifatida tushuniladi
Dogmatizm
Dogmatism
Догматизм
yunon.
dogma —
fikr, muloxdza,
ta’limot, qaror) tushunchasini qadimgi
yunon skeptiklari Pirron va Zenon
falsafaga kiritganlar. Ular har qanday
falsafani
dogmatik
deb
atashgan,
chunki ularning ta’limotlari muayyan
fikrni, mulohazani qayd etadi.
Eklektika
Eklektika
Эклектика
– (yunoncha) –bir-biriga aloqasi
bo‘lmagan
narsalarni
bir-biriga
qo‘shish, tanlash, degan ma’noni beradi
Bilish usuli
Learning
method
Метод обучения
bilish jarayonining tamoyili, qonun-
qoidasi, talablar tizimi. Usul va
vositasi.
Kuzatish
Observation
Наблюдение
bilishning narsa va hodisalar xossalari
va ular o‘rtasidagi bog‘lanishlarni
o‘rganishda qo‘llaniladigan hissiy usuli.
Ong
Consciousness
Сознание
falsafadagi markaziy kategoriyalardan
biri bulib, ko‘p qirrali va murakkab
bo‘lganligi tufayli falsafa, psixologiya,
psixiatriya, fiziologiya, kibernetika, in-
formatika singari turli fanlarning
o‘rganish ob’ekti hisoblanadi
Xotira
Memory
Память
tasavvur va tushunchalarni xissiyotdan
so‘ng saqlanib qolishi, boshqacha
aytganda, bu tasavvurlar, obrazlar
saqlanadigan joydir.
Tafakkur
Reflect
Oтражать
ob’ektiv olam in’kosining oliy shakli,
tushunchalar, nazariyalar va h.k.larda
narsa
va
hodisalarning
muhim
bog‘lanish va aloqalarini aks ettirish,
yangi nazariya, g‘oyalar yaratish,
bo‘lajak jarayonlarni bashorat qilish
kabilarda namoyon bo‘ladigan faol
jarayondir.
7-mavzu: Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma’naviy qadriyatlari.
350
Jamiyat va tarix falsafasi.
Ijtimoiy falsafa
Social
philosophy
Социальная
философия
falsafa fanining tarkibiy qismi. Jamiyat,
uning
strukturasi
va
taraqqiyoti
qonuniyatlarini yaxlit tizim sifatida
undagi
hodisa
va
jarayonlarni
o‘rganuvchi fan.
Madaniyat
Culture
Культура
(«kultura»)
atamasidan olingan bulib,
parvarish
qilish,
ishlov
berish
ma’nosini bildiradi
Volyuntarizm
Volyuntarizm
Волюнтаризм
(lotincha iroda) irodani – borliqning
eng oliy ko‘rinishi, tamoyili deb
qarovchi falsafiy oqim.
Sivilizatsiya
civilization
цивилизация
jamiyat erishgan moddiy va ma’naviy
daraja, uning faqat insonga xos sun’iy
olamni moddiy va ma’naviy jihatdan
takomillashtirishdagi muvaffaqiyatlari
ko‘rsatkichi.
Millat
nation
нация
-
(lotin.
natio
— millat) til, ma’naviyat,
milliy o‘zlikni anglash ruxiyati, urf-
odatlar,
an’analar
va
qadriyatlar
yagonaligi asosida muayyan xududda
yashovchi, iqtisodiy aloqalar bilan
bog‘langan, shuningdek, odatda o‘z
davlatiga ega bulgan xamda mustaqil
sub’ekt sifatida o‘ziga xos moddiy va
ma’naviy boyliklarni ifodalovchi kishi-
larning ijtimoiy barqaror birligi
8-mavzu: Falsafiy antropologiya (Inson falsafasi)
Odam
Human
Человек
Insoning biologik turga mavjudligi
Shaxs
Person
Личность
Ijtimoiy muhit ta’sirida odamning
shakllanishi
Inson
jismoniy tanaga ega bo‘lgan individ,
jonli mavjudot, ya’ni odam, o‘z
351
Person
Человек
shaxsiga
ega,
ijtimoiy
faoliyat
ko‘rsatadigan, fikrlaydigan va o‘z
fikrini nutq orqali bayon qiladigan,
ongga va tilga ega bo‘lgan, jismoniy va
ma’naviy qobiliyatlar sohibi - ijtimoiy
zot tushuniladi.
Antropotsentrizm
Antropotsentriz
m
Антропоцентриз
м
(yunoncha-inson,-markaz),
Bu
tasavvurga ko‘ra, inson – koinot
markazi bo‘lib, u olamdagi barcha
voqea-hodisalar
o‘zgarishining
tub
maqsadidir
Antropogenez
Antropogenez
Антропогенез
{yunon. antropos va genesis — inson,
kelib chikish) insonning kelib chikish
va rivojlanish jarayoni
Qadriyat
Value
Значение
voqelikdagi
muayyan
xodisalarning
umumbashariy, umuminsoniy, ijtimoiy-
axloqiy,
madaniy-ma’naviy
axyamiyatini
ko’rsatish
uchun
qo‘llanadigan falsafiy va aksiologik
tushuncha.
9-mavzu: Globallashuv va global muammolarning falsafiy jihatlari
Globallashuv
Globalization
Глобализация
jamiyat hayotining turli jabhalarida
butun Er sayyorasi uchun yagona
bo‘lgan
tuzilmalar,
aloqalar
va
munosabatlarning
shakllanishi,
universallashuv jarayonidir
Bashorat
Prophecy
Прогноз
kelajak haqidagi, ya’ni hali amalda
mavjud
bo‘lmagan,
lekin
rivojlanishning kutilayotgan rivojini
belgilovchi ob’ektiv va sub’ektiv
omillar ko‘rinishida hozirgi zamonda
potensial mavjud bo‘lgan hodisalar va
jarayonlar haqidagi bilim
Korrupsiya
lotin tilidagi “corruptio” so‘zidan
olingan bulib, mazmuni “buzish, sotib
olish” ma’nosini beradi va uning
grammatik bir ildizli ma’nosi yana
“korroziya” suzi ya’ni “chirish” yoki
“zanglash” degan mazmunni ham
beradi. Shundan kelib chiqib bu so‘zni
352
Corruption
коррупция
ijtimoiy ko‘rinishi hokimiyatni buzish,
chiritish orqali sotib olish” degan
ma’noni beradi
Demografik
portlash
population
explosion
демографическ
ий взрыв
ijtimoiy-tarixiy tarakkiyotning qisqa bir
davrida,
muayyan
mintaqa
yoki
mamlakatda va shuningdek, butun er
yuzida tabiiy tug’ilish xisobiga aholi
miqdorining nihoyatda tez ko’payishini
anglatadi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
