Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

g) Sistema, struktura va element.

 

Borliqdagi narsa va hodisalar sistema, struktura va element aloqadorligiga ham ega bo‘ladi. CHunki 

ular ma’lum sistemalar tarzida mavjud bo‘lib, o‘z tuzilishi va tarkibiga ko‘ra esa muayyan strukturaga ega 

hamda  qator  elementlardan  tashkil  topgan  bo‘ladi. 

Sistema

  —  bu  borliqdagi  o‘zaro  bog‘liq,  muayyan 

tartibdagi  bir-biriga  ta’sir  va  aks  ta’sir  qilib  turuvchi  narsalar,  hodisalar  va  jarayonlarning  qonuniyatli 

birligidir. 

Struktura

  esa  shu  sistemani  tashkil  etgan  narsalar,  hodisalar  va  jarayonlarning  tartibi,  tuzilishi, 

tarkibi, joylashishi va ifodalanishidir. Struktura har bir narsa yoki hodisaning, har bir sistemaning ajralmas 

tub xususiyati bo‘lib, u muayyan elementlardan tashkil topadi. 

Element

  sistema  strukturasini  tashkil  kilgan,  nisbiy  mustaqillikka  ega  bo‘lgan  tuzilmadir.  Har  bir 

sistema  o‘z  strukturasiga  ko‘ra  bir  qancha  o‘zaro  chambarchas  bog‘liq  va  aloqadorlikda  bo‘lgan 

elementlardan iborat bo‘ladi. Sistema, struktura va element kategoriyalari narsa va hodisalarga xos bo‘lgan 

ana shu moddiy sistemalar, strukturalar va elementlarning aqliy in’ikoslaridir. 

Odatda, har bir sistema, o‘zining tuzilishiga ko‘ra alohida sistemachalarga ajralishi, nisbiy mustaqil 

elementlarga  bo‘linishi,  ularning  o‘zaro  uzviy  bog‘liqligi,  bir  butunlikni  tashkil  etishi  kabi  xususiyatlarga 

egadir. Bunda sistemalar ierarxiyasi shundaki, doimo bir qancha sistemachalar birikib, yangi, hajm jihatidan 

---