Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi



Download 4,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet345/643
Sana01.01.2022
Hajmi4,93 Mb.
#302989
1   ...   341   342   343   344   345   346   347   348   ...   643
Bog'liq
Mantiq

namoyon bo‘lishi 

Avval biz axloqiy hissiyotlarni axloqiy anglash uchun muayyan ma’noda material ekani to‘g‘risida birrov 

to‘xtalib  o‘tgan  edik.  Bu  xamda  mumtoz  faylasuflar  xam  e’tiborga  sazovar  fikr  bildirganlar.  CHunonchi, 

buyuk  ingliz  mutafakkiri  Jon  Lokk,  tushunchada  nimaiki  bor  ekan,  u  bundan  avval  hissiyotda  mavjud 

bulgan,  deb.  ta’kidlaydi.  “Tabiat  qonuni  borasidagi  tajribalar”  asarida  u  shunday  deb  yozadi  “Agar 

hissiyotdan  aqlga  narsalar  qiyofasi  etkazib  berilmasa,  u  xolda  tafakkur  uchun  xech  qanday  material 

berilmagan  buladi  va  aql  bilishni  tarakkiy  ettirishi  borasida  tosh,  yog‘och,  kum  va  xokazo  qurilish 

materiallarisiz  me’mor  bino  kurishda  qanchalik  ish  qila  olsa,  shunchagina  ish  bajara  biladi”.  Aqlni 

ideallashtirish, hissiyotni ikkinchi darajali omil sifatida talqin  - etish, afsuski,  Lokkga unga o‘xshash ba’zi 

mutafakkirlar, fikrlarini hisobga olmaslik keyingi davrlarda, ayniqsa, kuchaydi. Xegel singari faylasuflar esa 

bugun  borliqni  mantiqiylashtirish  yo‘lidan  bordilar.  Lekin  XIX  asrning  ikkinchi  yarmidan  boshlab,  Farb 

allomalari  bu  yo‘lning  ko‘p  jixatdan  yanglash  ekanini  angladilar.  XX  asr  mutafakkirlari,  puhiy  tahlil 

falsafasidagi  yangi  froydchilik  oqimining  atoqli  namoyandalaridan  biri  Karl  YUng  shunday  deb  yozadi 

“Farb  kishisi”  puhiy  (“psixologik”),  so‘zini  eshitganida,  uning  uchun  “u  shunchaki  ruxiy”  tarzida 

jaranglaydi.  Uning  uchun  “psixe”  -  qalb  qandaydir,  achinarli  darajada  kichik,  e’tiborga  noloyiq,  shaxsiy, 

su6’ektiv v.h... SHu sababli “rux” (qalb) o‘rniga “aql” so‘zini ishlatish ma’qul ko‘radi...” Boshqa bir o‘rinda 

“... barcha metafizik muloxazalar uchun ijodiy zamin aynan qalbning (ma’naviylikning) ko‘zga ko‘rinmas, 

etishib  bo‘lmas tarzdagi  inikosi hisoblangan ongdir...”, degan fikrni  bildiradi.  Darxaqiqat, “yurak va aql”, 

“hissiyot  va  ong”  bahsida  Farb,  ayniqsa,  bizning  XX  asrda,  so‘zsiz,  birinchilikni  aqlga,  ongga  beradi. 

YUqoridagi kabi fikrlar istisnoli xollardir. SHu bois axloqshunoslik nuqtai nazaridan muxabbat xaqida gap 

ketsa, uni  xissiyot,  deb  yana buning ustiga, ta’riflash qiyin  bulgan tuyg‘u, deb ataydilar va uni  tushuncha 

tarzida  olib  qarashdan  cho‘chiydilar.  Vaholanki,  muxabbat  aynan  axloqiy  hissiyot  va  axloqshunoslikning 

bosh mezoniy tushunchasidir. 

2.  Muxabbat  bosh  mezoniy  tushuncha  sifatida  deyarli  barcha  asosiy  tushunchalarda  va  tamoyillarda  o‘z 

“xissa”siga ega. Na ezgulikni, na yaxshilikni, na vataparvarlikni, na insonparvarlikni muxabbatsiz tasavvur 

etib  bulmaydi.  Qo‘shimcha  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  u-insonni  tashqi  va  transsendentrat  olam  bilan 

bog‘lovchi, uni yolg‘izlikni olib chiqadgan buyuk kuch muxabbatning ob’ekti doimo go‘zallik, manfaatsiz 

go‘zallik. U - Olloxmi, Vatanmi, yormi - muxabbat egasiga undan-da go‘zalroq narsa yo‘q. Ayni paytda bir 

ob’ektni  cevgan  kishi  boshqa  ob’ektlarni  xam  sevmasligi  mumkin  emas.  Deylik,  yorga  bulgan  xaqiqiy 

muxabbat  Vatanga,  insoniyatga  muxabbatni  inkor  etmaydi,  aksincha,  barqaror  qiladi.  Zero  “o‘z-o‘zicha”, 

yakka,  “xudbin”  muxabbatning  bulishi  mumkin  emas.  Inson  o‘zi-o‘zgaga  aylanganida,  o‘zgani  o‘ziga 

aylantira  olganida  xaqiqiy  muxabbat  egasi  hisoblanadi.  Mana  shu  ob’ekt  bilan  sub’ekt  orasidagi  farqning 




 


Download 4,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   341   342   343   344   345   346   347   348   ...   643




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish