Ayyor marketing
Odamlar ushbu toifadagi ko‘plab turdagi tovarlar orasidan aynan
ushbu brendni sotib olishadi?
Iste’molchilarni xarid qilishga undash uchun reklama qilinayotgan
tovarning qaysi sifatiga urg‘u berish kerak?
AdMe.ru kichik reklama nayranggi yordamida savdoni ikki marta
ko‘paytirish mumkinligi haqida bir qancha misollar yig‘di.
Hozirgi paytda sigaret upakovkasining standarti hisoblanuvchi
qattiq kartondan yuqori qismi ochiladigan qilib yaratilgan qutilar aynan
«Marllboro» tomonidan o‘ylab topilgan. Unda dizaynerlik innovatsiyasi
g‘oyani namoyish qilish maqsadi bo‘lmagan. Aynan reklama
maqsadlarida «Marllboro» chekuvchilarni reklama vositasiga aylantirish
uchun bu vazifani amalga oshirgan. Gap shundaki, iste’molchilar
sigaretlarni yumshoq qutilarda, uni cho‘ntakdan olmasdan chekar edilar,
demak, atrofdagilar brendni ko‘rmas edi. Bunga esa yo‘l qo‘yib
bo‘lmasdi. Hozirgi sigaret qutilari flip-toplar, deb ataladi, ularni
cho‘ntakdan olib, keyin chekiladi, yangilik esa hamisha e’tiborni tortadi.
411
«Este Lauder» o‘z atirlarini qanday sota boshlagani haqida
chiroyli afsona bor. Uning ishi yurishmas, mahsulotlarini ham do‘konlar
va salonlar sotish uchun istamaygina olishar edi. Shunda yoshgina miss
Lauder New Yorkdagi eng yirik parfumeriya do‘koniga keldi va go‘yoki
tasodifan polga o‘z atirining shishachasini tushirib yubordi. Iste’molchilar
bu ajoyib hid bilan qiziqadi va do‘kon Este Lauder bilan atir yetkazib
berishiga shartnoma tuzishga to‘g‘ri keladi.
1896-yilning yozida Genri Heinz NewYorkda sayr qilib
yurardi. Ko‘chada u mijozlarga «oyoq kiyimlarining 21uslubi» ni taklif
qilayotgan oyoq kiyimi do‘konining reklamasini ko‘rib qoldi. O‘xshash
holda u ham o‘z ketchuplari va souslariga «57 variantda» deb yozib
qo‘yishga qaror qildi. Bu raqam assortimentning real raqamiga sira to‘g‘ri
kelmas, lekin, Heinzga juda yoqar edi va xaridorlarga ham ta’sir qildi.
Brendning tarixi 1879–yilda Lare Olsson Smit aroqning yangi
navi-“Absolute Rent Bravin” (“mutlaq toza aroq”)ni yaratdi. Uning asosiy
farqli tomoni retifikatsiya metodi bilan erishiladigan tozalikda edi.
Jahondagi eng mashhur Motosikl ishlab chiqaruvchi uzoq
yillardan buyon «brendlashtirilgan» tatuirovkalar bo‘yicha birinchi
o‘rinni egallab keladi. Hammasi, “Harley” kimki logotip ko‘rinishidagi
tatuirovka bilan mototsikl sotib olishga kelsa, boyliklari uchun salmoqli
chegirma e’lon qilganidan boshlandi.
Tefal, iste’molchilarning uzoq vaqtlar davomida teflon bilan
qoplangan tova sotib olishlarining asosiy sababi, bu tovalarda taom
pishirishda bir gramm ham yog‘ sarflanmaydi, deb hisoblangan. Biroq
keyin ma’lum bo‘ldiki, ularning xarid qilishiga asosiy sabab, bunday
qoplamali tova oson yuvilar, chunki ovqat kuyib ketmas ekan. Reklama
kompaniyasining mazmuni ham o‘zgarib, uning haqiqiy vazifasi sezilarli
darajada ortdi.
1960–yillarda Alka-Seltzer reklamasida suvli stakanga
avvalgiga o‘xshab bitta emas, ikkitadan tabletka solingach, dori
vositasining sotilishi ikki martaga ko‘paydi. Ayyor reklama usulini
Tinkers Partners agentligi o‘ylab topdi.
Yetakchi
marketolog
haqida
shunga
o‘xshash
g‘aroyib,
cho‘pchaksimon gap yuradi: u birinchi bo‘lib shampunni qo‘llash
ko‘rsatmasida sotish hajmi ikki marta o‘sishi uchun uni sochga ikki marta
surib, yuvish kerakligini ko‘rsatishni o‘ylab topgan. Yostiqcha shaklidagi
412
rezinka saqichning reklama roliklarini eslang. Reklama qahramonlari
og‘izlariga nechtadan yostiqcha soladilar? Bu ham shunga o‘xshash.
Pepsining bosh marketing finti Buyuk Depressiya yillarida
Shtatlardagi yurishlar hisoblanadi. O‘shanda Pepsi idishlarda 340 ml. dan,
Coca Cola esa 170 dan sotilgan edi. Bunda narxi avvalgidek, bir shishasi
5 sentligicha qolgan edi. Bunday g‘alati demping reklamada «Pepsi- cola»
nishonga tegadi. 12 unsiya to‘lash-bu ko‘p! O‘sha tanganing o‘ziga ikki
marta ko‘p! Pepsi-kola – bu ichimlik matni bilan qo‘shiq ham aytilardi.
1936 – yildan 1938 – yilgacha “Pepsi” ning sotilishini ikki martaga
ko‘paydi. U amerikalik iste’molchilar ongiga yana 20 yil kirib bordi. «Shu
pulga ko‘prog‘i» siyosatini Pepsi hali ham oradan 75 yil o‘tganiga
qaramay saqlab qolmoqda. Masalan, Rossiyada Coca Cola shisha
idishlarda 0,5 litrdan Pepsi esa - 0,6 litrdan sotiladi.
Timberland tarixidan: 1980-yillarning boshida Timberland
kompaniyasi og‘ir vaqtlarni boshdan kechirdi. U sifatli “qayiqcha” tufli
chiqarar edi. Uning narxi Topsiders kompaniyasi yetakchi tarmog‘i
mahsulotining narxidan arzon edi. Yaxshi mahsulot va arzon narx ular
uchun ishlashi kerak edi, biroq ish yomon kechmoqda edi. Keyin
Timberlandda juda oddiy qaror qabul qilishdi: ular o‘z narxlarini
Topsiders taklif qilayotganidan ham sal yuqoriroq ko‘tarishdi. Savdo
keskin o‘sdi. Devid Ogilvining aytgani tasdiqlandi: «narxi qancha yuqori
bo‘lsa, tovar xaridorlar ko‘ziga shunchlik talabgir ko‘rinadi». Bu «Sun’iy
shishiriladigan talab» usulidan luxury-brendlari bir necha o‘n yillardan
buyon foydalanishadi. O‘z vaqtida Parlament tamaki brendi shu yo‘lni
tutgan edi. Avvaliga uning narxi asosiy raqobatchisi, shuningdek, Phillip
Morrisga ham egalik qilgan Marllboro»ning narxidan ham past edi va
savdo anchagina past bo‘lar edi. Iste’molchilar uchun bir xil narx
segmenti bir dunyo taklif orasidan tanlab olish juda qiyin edi va ular
«Parlament»ning filtri eksklyuzivligiga qaramay o‘zlari o‘rganganlarini
tanlashar edi. Brend bir yil bozordan ketishga majbur bo‘ldi, keyin o‘ylab
ko‘rib, yuqoriroq narxda qayta ishlab chiqarila boshlandi.
Frenk xo‘jayinidan ketib, pul qarz oldi va do‘kon ochdi. 1919-yilda
Vulvort imperiyasi minglab do‘kondan, Frenkning shaxsiy boyligi
taxminan 65 milliondan iborat edi.
Londonda, XIX asrning oxirlarida aroq brendi roli juda
ommalashdi. Shu bois viskining savdosi ancha kasodlashdi. Ayyor Tomas
413
Dyuar-familiyasi yozilgan brendlardan birining asoschisi kutilmagan
strategiyani tanladi. U yollanma xaridorlarni yolladi. Ular turli barlarga
borib «Dewar’s» viskisidan quyib berishlarini talab qilishar, tabiiy, bu
viski savdoda yo‘q va ular qaytib ketishardi. Bir necha ana shunday
tashriflardan keyin Dyuarning o‘zi barda paydo bo‘lar va viski yetkazib
berish haqida shartnoma tuzishni taklif qilar edi.
1892-yilda Tomas Dyuar dunyo bo‘ylab sayohatga chiqdi. Ikki
yil davomida u 26 ta mamlakatga bordi, kompaniyada esa 32 ta agent
ishlay boshladi va bir nechta «Dewar’s» eksport kompaniyalari paydo
bo‘ldi. Bu vaqt orasida kompaniyaning tovar aylanmasi 10 marta o‘sdi.
Tomas Dyuar esa o‘zining mashhur «Dunyo bo‘ylab sayohat» kitobini
yozdi. Tomasning madaniy topilmalari va hikoyalari asosida endilikda
butun dunyo bo‘ylab «Dewar’s» reklama kompaniyalari qurilmoqda va
brendni raqobatchilardan muhofaza qilmoqda.
Yevropada tan olingan IKEAning dastlabki do‘konlari
AQShda ochilganda, mebellar sotuvi kutilganidek bo‘lmadi. O‘tkazilgan
tadqiqotdan ma’lum bo‘ldiki, amerikaliklar uchun dizaynning soddaligi
yoqqan bo‘lsa ham, mebel ularning ancha katta uylariga mos kelishini
xohlashar ekan. Qilinishi zarur bo‘lgan asosiy ish-mebellar o‘lchamini
kattartirish ekan.
Procter & Gamble kompaniyasining yetakchi ximik-texnologi
qiziga bolalarini parvarishlashda yordam berayotgan Viktor Millz uchun
o‘z nabiralari ostidan ko‘p martalab ho‘l tagliklarni olishga, ularni yuvib,
quritishga to‘g‘ri keldi. Jarayon, albatta unga yoqmas va qandaydir yo‘l
bilan o‘zi uchun hayotni yengillatishni istardi. Shunda uning xayoliga bir
“martalik”- tagliklar, buklangan va namlikni o‘ta so‘rib olishga qodir
alohida shakldagi ishtonchalarga joylashtiriladigan taglik g‘oyasi keldi.
Turli xil materiallar bilan o‘tkazilgan bir qancha eksperimentdan keyin
Millz Procter&Gamble uchun yangi mahsulot yaratdi va u Pampers savdo
markasi bilan chiqib, ommalashib ketdi.
Salvador Dalining novatorli cho‘pchasi, qulay o‘rami va
yorqin muallifligi 50 yildan ortiq vaqt davomida jahonning hamma
mamlakatlaridagi mevali konfetlarni so‘rib kelayotgan iste’molchilar
tomonidan a’lo baholandi.
Ichimlikni keng bozorga olib chiqilganda (Yevropa, AQSh)
uning asosiy raqobatchilari sifatida Coca Cola, Pepsi, Molson, Labatt,
414
Anheuser-Buschlar chiqishdi. Hamma firmalarning konsepsiyalari
o‘xshash, chanqoq qondirar va stimullar, quvvat beruvchi Lalt Calaga esa
ulardan tashqari Red Bullga nisbatan kofeinning dozasi ikki marta ko‘p
ham edi.
Shunda Ditrix Matyses tavakkal qildi: sun’iy ravishda narxni
raqobatchilarga nisbatan ikki marta oshirdi, shakl jihatdan batareykaga
o‘xshaydigan hajmi kamaytirildi va bankalarni do‘konlardagi ichimliklar
bo‘limiga emas, boshqa hamma narsalar bilan birga joylashtirdi.
(do‘konlarga kirganingizda e’tibor bering-Red Bullni boshqa energetiklar
bilangina emas, hatto kolbasalar sotiladigan yoki spirtli ichimliklar
bo‘limida ham, ko‘rish mumkin.) Shu bilan birga Red Bull yashiklari
talabalarga, universitet korpuslarida tekinga tarqatilar, talabalarning
“o‘tirish”larida uni jon deb olishar, sababi tasodifiy yoki ataydanmi, uning
tarkibi (ta’siri) aroqnikiga o‘xshab ketardi. Shunday qilib, dunyoda yangi,
o‘ta ommalashib ketgan kokteyl Vodka Red Bull paydo bo‘ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |