|
Muammolarni anglab yetish –
Xarid jarayoni xaridor tomonidan
muammolarni yoki ehtiyojni anglab yetishdan, ya’ni ularning hozirgi va
xohlanayotgan ahvollari orasidagi farqni his qilgandan boshlanadi. Uning
ehtiyoji tashqi yoki ichki qo‘zg‘atuvchi tomonidan chaqirilgan bo‘lishi
mumkin: birlamchi ehtiyoj (ochlik, tashnalik va boshqa ehtiyojlar)
o‘zining oxirgi bosqichiga yetgan va niyatga aylangan bo‘ladi. Ehtiyoj
tashqi qo‘zg‘atuvchining tashabbusi ham bo‘lishi mumkin. Non do‘koni
yonidan o‘tib ketayotgan ayol yangi yopilgan nonning xushbo‘y hidini his
qiladi va unda ochlik hissi uyg‘onadi. U qo‘shnisining yangi mashinasiga
qoyil qoladi. Unga Gavayyada dam olish haqidagi reklama roligi yoqadi
va boshqalar.
Marketologlar insonning u yoki bu ehtiyoji qanday holatda yuzaga
chiqishni aniqlashlari kerak. Iste’molchilardan axborot olib, ishlab
chiqaruvchilar ma’lum tovar kategoriyasiga qiziqish uyg‘otadigan eng
ko‘p uchraydigan qo‘zg‘atuvchilarni aniqlashlari mumkin. Ushbu
ma’lumotlarga asoslanib, ular iste’molchilarda ma’lum tovarlarga
nisbatan qiziqish uyg‘otadigan marketing strategiyani ishlab chiqadilar.
Ko‘pincha mahsulotlarga qiziquvchi iste’molchi tovar haqida
qo‘shimcha ma’lumot qidira boshlaydi. Bunda qidirishning ikki darajasi
farqlanadi:
1. Nisbatan sust izlovchi iste’molchilarning qidiruv kuchlarining
tovarga e’tiborini ortishi. Bu bosqichda iste’molchi o‘zini qiziqtirgan
mahsulotlarga nisbatan ancha ta’sirchan bo‘lib qoladi.
2.Yanada jadalroq izlovchi iste’molchilarning axborotlarni faol
qidirishi, deb nomlanadi. Iste’molchi atayin mos keluvchi reklamalarni
qidiradi, do‘stlariga qo‘ng‘iroq qiladi, tovar haqida iloji boricha ko‘proq
narsa bilish uchun do‘konlarga kiradi. Marketologlar uchun
iste’molchilarning asosiy axborot manbayidan xabardorlik va xarid
haqida qaror qabul qilishi davomida ularning har biriga alohida ta’sir eta
bilish ulkan ahamiyatga ega. Iste’molchilarning axborot manbalari to‘rt
guruhga bo‘linadi:
1. Shaxsiy manbalar: oilasi, do‘stlari, qo‘shnilar, tanishlar.
215
2.Tijorat manbalari: reklama, savdo vakillari, dillerlar, o‘ramlar,
ko‘rgazmalar.
3.
Jamoatchilik manbalari: ommaviy axborot vositalari,
iste’molchilar klassifikatsiyalarini (tasnifini) o‘rganuvchi tashkilotlar.
4.
Shaxsiy tajriba: tanishuv, ko‘rib chiqish, tovardan
foydalanish.
Axborot manbalarining soni va ularning iste’molchilarga ta’siri
tovarning kategoriyasiga va insonning individual o‘ziga xosligiga bog‘liq.
Umuman tovar haqidagi ma’lumotlarning katta qismini ishlab chiqaruvchi
foydalangan tijorat manbalaridan olamiz, biroq eng samarali axborot
iste’molchining shaxsiy manbalaridan kelib tushadiganlari hisoblanadi.
Har bir manba individning xarid haqidagi qaroriga o‘zicha ta’sir
ko‘rsatadi. Tijorat manbalari axborotlarni faqat tashiydi, shaxsiy manbalar
esa olingan bilimlarni mustahkamlaydi yoki ularga baho berishga imkon
beradi. Misol uchun, shifokor yangi dorilar haqida tijorat manbalaridan
biladi, biroq uning narxi borasida u hamkasblariga murojaat qiladi.
Ishonchli axborotlarni yig‘a borib, iste’molchi tovarning markasi va
ularning xossalari haqida yangi ma’lumotlarni bilib oladi. Tabiiyki,
kompaniya xabardorlik yig‘malarida markalar ishtirokini ta’minlashi
mumkin bo‘lgan marketing strategiyasini ishlab chiqishi, maqsadli
iste’molchilarni ko‘rib chiqishi va tanlashi lozim. Bundan tashqari ishlab
chiqaruvchi yana qaysi markalar iste’molchilarning tanlov yig‘malariga
kirishini aniqlash iste’molchilarning axborot manbalarini belgilab,
ularning nisbiy qimmatligini o‘rganishi kerak, shuningdek, iste’molchilar
so‘rovnomasini o‘tkazish va ular marka haqida birinchi marta
ma’lumotlarga egaligi va turli xil axborot manbalarini qanday baholashini
aniqlashi zarur. Savollarga javoblar kompaniyalarga maqsadli bozor bilan
samarali kommunikatsiyalarni saqlab turishga yordam beradi.
Markalarning
Xabardorlik
Ko‘rib
Tanlash Qaror
to‘liq yig‘masi
yig‘masi
chiqish yig‘masi yig‘masi
8.4- rasm. Xarid haqida qaror qabul qilish jarayonida amal qiluvchi markalar
Do'stlaringiz bilan baham: | 
