Toshkent moliya instituti d. Tojiboyeva maxsus fanlarni

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ko‘rgazmalilikni ta’minlash 

Namoyish qilish metodlari

 

 

Ko‘rgazmali metodlar

 

Turli  ko‘rgazmali  qurollar:  qo‘llanmalar,  xarita, 

plakat,  chizma  va  rasmlar,  suratlar  va  boshqalarni 

ko‘rsatishni ko‘zda tutadi

 

Namoyish  qilish:  qurilma,  asboblar,  turli  tipda-gi  gi 

apparatlar  yordamida  amaliy  mashq,hujjatlar,  o’quv 

filmi va boshqalarni namoyish qilish 

 

---

 

 

 

169 

-  ko‘rgаzmаlilik  o‘quvchi-tаlаbаlаrning  yoshigа  muvоfiq  bo‘lishi 

kеrаk; 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-  ko‘rgаzmаlilik  mе’yoridа  bo‘lishi  kеrаk,  ulаrni  fаqаt  o‘quv 

jаrаyonidа  mаvzu  bo‘yichа  tаlаb  qilingаn  rоldа  nаvbаtmа-nаvbаt 

ko‘rsаtishni nаzаrdа tutib tаyyorlаsh kеrаk;   

 

 

 

 

 

-  ko‘rgаzmаli  qurоllаrni  tаyyorlаsh  jаrаyonidа  uni  qаndаy 

tushuntirishni chuqur o‘ylаb qo‘yish kеrаk;   

 

 

 

 

 

- ko‘rgаzmаlilik bаyon qilinаyotgаn mаtеriаlgа mоs tushishi kеrаk; - 

ko‘rgаzmаlilikni  tа’minlаshdа  o‘quvchi-tаlаbаlаrni  kеng  rаvishdа  jаlb 

etish zаrur.    

Dars  jarayonida  so‘z  bilan  o‘qituvchi  tomonidan  yodga  tushirish, 

talabalarning  xayolida  gavdalantirish  mumkin  bo‘lgan  ichki,  xayoliy 

ko‘rgazmali  qurollar:  adabiyot,  san’at  asarlari,  badiiy  film,  badiiy  asar 

qaxramonlari  hayotda  yuz  beradigan  turli  voqea,  vaziyatlardan  odatda 

keng foydalaniladi. 

O‘qituvchi  yangi  mavzuni  boshlar  ekan,  da’vat  fazasida  talabalar 

diqqatini   jalb qilish, fikrini yo‘naltirish uchun adabiyot, sa’nat asarlari 

yoki  hayotda  yuz  bergan  voqeani  gapirib  talabalarning  xayolan 

xotirasida  tiklash,  ko‘z  o‘ngiga  keltirishga  undaydi.  Ularning  ruhi, 

kayfiyatini  yangi  mavzuni  o‘rganishga  tayyorlaydi.  Masalan:  “Tovar  – 

pul  nazariyasi”  mavzusini  boshlashdan  avval  auditoriyaga  murojaat 

qilishi mumkin: suvni hamma biladi. Usiz hayot yo‘q. Shunga qaramay 

u  tekin  yoki  narxi  juda  arzon.  Brilliantni  ko‘z  o‘ngizga  keltiring.  Usiz 

yashash mumkin. Lekin juda qimmat, nima sababdan?  

Bugungi darsda ana shu savollarga javob topishga harakat qilamiz. 

O‘qituvchi  mavzu,  uning  maqsadi  haqida  gapirib,  so‘ngra  dars  rejasini 

beradi.  

Mashg‘ulot  jarayonida  ko‘rsatib,  izohlash  mumkin  bo‘lgan 

ko‘rgazmali  qurollar  -  jadval,  sxema,  plakat,  chizma,  diagramma  va 

boshqalardan  foydalanish  talabalarning  bilimini  puxtalashtirishda 

muhim rol o‘ynaydi. 

Darsda  doskani  ishlatish  ko‘p  vaqtni  oladigan,  boshqa  texnik 

vositalardan 

foydalanish  imkoni  yo‘q  auditoriyalarda  plakat, 

sxemalardan foydalanish maqsadga muvofiq. 

An’anaviy  ko‘rgazmali  qurollar  bu  sxema  va  plakatlar  bo‘lib, 

odatda  sxemalar  standart  vatman  sathiga  qora  yoki  boshqa  ranglarda 

zarur  matn  yozilgan  yoki  jadval,  chizma,  diagramma,  boshqalar 

---

 

 

 

170 

chizilgan  bo‘ladi.  Plakatlar  esa  nashr  qilingan  ko‘rgazmali  qurol 

hisoblanib o‘tiladigan mavzular bo‘yicha tanlab olinadi.  

Sxema, plakatlarni tayyorlash moddiy jihatdan qimmat hamda ko‘p 

vaqtni  oladi.  Xato  qilinsa,  o‘zgartirish  qiyin.  Shuning  uchun  hozirgi 

paytda vatmanga chizilgan yoki plakat holida nashr etilgan ko‘rgazmali 

qurollar  o‘rniga  yangi,  tayyorlash  va  foydalanish  qulay  zamonaviy 

turlari, ayniqsa, dars jarayonida slaydlardan foydalanish keng yoyildi.  

Slaydlar  ta’lim  beruvchi  uchun  eng  yuqori  darajadagi  taqdimot 

imkoniyatini  beradi.  Zamonaviy  o‘quv  jarayonini  bularsiz  tasavvur 

qilish  qiyin.  Asosiy  qulaylik  shundaki,  ulardan  istagan  paytda 

foydalanish, ish o‘rni o‘zgarganda oson ko‘chirish mumkin.  

Jadval, sxema, grafik, diagrammalardan foydalanish universal: 

-  avvaldan  slayd  plyonkalarga  chizib,  texnik  vositalar  yordamida 

ko‘rsatilishi;  

-  vatman  qog‘ozga  chizib,  texnik  vositalardan  foydalanish  uchun 

sharoiti yo‘q auditoriyada foydalanish; 

- kserokopiyadan chiqarib, tarqatma material sifatida foydalanish; 

-  flеshgа,  diskkа  kiritib,  kompyuter  orqali  ko‘rish,  tahlil  qilish 

mumkin.  

Ko‘rgazmali  qurollarning  afzalligi  shundaki,  uni  dars  o‘tishning 

barcha  shakllari,  uslublarida  qo‘llash  mumkin.  Ayrim  mavzularni  esa 

umuman  namoyish  qilinadigan  materiallarsiz,  ko‘rgazmali  qurollarsiz 

o‘tib bo‘lmaydi. Darsni tashkil etishda ko‘rgazmali qurollar muhim o‘rin 

tutadi. 

Didaktikaning 

asosiy 

tamoyillaridan 

biri 

darsning 

ko‘rgazmaliligini  ta’minlash.  Ayniqsa,  iqtisodiy  fanlarni  o‘qitishda 

ko‘rgazmali 

qurollardan 

foydalanish 

talabalarga 

iqtisodiy 

kategoriyalarni, muammolarni o‘rganishda katta yordam beradi. 

Darsni  ko‘ngildagidek  o‘tishida  ko‘rgazmali  materialni  qanday 

namoyish qilish ham katta ahamiyatga ega.