Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

1-§. Mulk — iqtisodiy hamda huquqiy kategoriya 
 
 Xar birimiz bilamizki, inson yashar ekan, hayot kechirishi uchun turli ne’matlarni ishlab 
chiqaradi va iste’mol qiladi. Biroq, bir ne’matni iste’mol qilish, ya’ni undan foydalanishi uchun 
bu ne’mat undan foydalanmoqchi bo’lgan kishining o’ziniki bo’lishi kerak. Birovning narsasidan 
egasidan ruxsatsiz foydalanib bo’lmaydi. Demak, biror ne’matdan foydalanish uchun avvalo, 
butunlay yoki vaqtinchalik o’ziniki qilib olish kerak. Undan tashqari, odamlar o’rtasida mana 
shu jarayonda tushunmovchiliklar, nizolar chiqmasligi uchun ma’lum tartib, qoidalar belgilangan 
bo’lishi zarur. Odamlar o’rtasida ne’matlarga o’ziniki yoki o’zganiki tarzda qaralishi mulk 
munosabatlarida namoyon bo’ladi. 
 Xar qanday jamiyat mulkchilikdan boshlanadi. Mulkning egasi bo’lish yoki bo’lmaslikka 
qarab shaxsning jamiyatdagi mavqei, sotsial maqomi yuzaga keladi. 
 Mulkiy  munosabatlarga  asoslanmagan iqtisodiyot bo’lishi mumkin emas. 
 Mulkchilik murakkab kategoriya. Uni o’rganadigan har bir ijtimoiy fan, o’zi uchun 
mulkchilikda tadqiqot predmetini topadi. Lekin iqtisodiy nazariya bilan huquqshunoslik fanlari 
alohida e’tibor qaratadi, chunki yuqorida ta’kidlaganimizdek, u shaxsning mavqeini, sotsial 
maqomini, qolaversa jamiyatdagi adolat darajasini belgilaydi. 
 Iqtisodiyot nazariyasi odamlar o’rtasida ne’matlarni o’zlashtirish orqali eng muhim 
xo’jalik aloqalari yuzaga chiqishini o’rgansa, huquqshunoslik mulkchilikning huquqiy 
tomonlarini, uni o’zlashtirishning tartib-qoidalarini o’rganadi. 
 
Mulkchilik iqtisodiy ma’noda — kishilar o’rtasida mulkni o’zlashtirish, xo’jalik 
yuritish uchun ishlatish jarayonida yuz beradigan real munosabatlarni ifodalasa, huquqiy 
ma’noda — mulk yuzasidan vujudga keladigan aloqalar, qonun va huquqiy hujjatlarda,