Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

 
 T/N 
1T, 2N, 3N, 4T, 5T, 6N, 7T, 8T, 9N, 10T, 11T, 12T.  
 
Testlar:  
1g, 2a, 3a, 4v, 5g, 6a, 7d. 

---

 
 
IV BOB. MULK MUNOSABATLARI 
  
Tovar xo’jaligini, tovar ishlab chiqarishni vujudga kelishiga birinchi mehnat taqsimoti va 
uning chuqurlashuvi sabab bilsa, ikkinchidan ishlab chiqaruvchilarni mulk egasi sifatida 
iqtisodiy alohidalashuvi asos bo’lganini ko’rib chiqqan edik. 
 Jamiyatning taraqqiyoti iqtisodiy munosabatlar, xususan mulk munosabatlari bilan 
chambarchas bog’liq, chunki har qanday jamiyat mulkchilikdan boshlanadi. 
 Mulkchilik sub’ektning biron buyumdan foydalanishining faqat unga xos bo’lgan xuquq 
orqali ifodalanishida namoyon bo’ladi. 
 
Mazkur bobda mulk iqtisodiy hamda xuquqiy kategoriya ekanligi, jamiyatda 
mulkchilikka ko’ra ne’matlarni o’zlashtirish yuz berishi mulk turlariga xos mulk shakllarini 
ko’rib chiqamiz.  
 
Agar mulk iqtisodiy jihatidan ro’yobga chiqarilmasa, ya’ni, ishlab chiqarishda 
foydalanilmasa yoki o’z egasi tomonidan daromad keltirish uchun foydalanilmasa, bunda u faqat 
‘huquqiy kategoriya sifatida qoladi. Mulkni biron shakli monopol mavqega ega bo’lishi, 
ne’matlarni o’zlashtirishda adolatni buzilishi natijada bir omilga tegishli mahsulotni ma’lum 
qismini monopol mavqega ega omil tomonidan o’zlashtirib olish imkoni yaratilishi, bozor 
iqtisodiyotining muxim afzalligi ham mulkchilikni turli shakllari va ularning tengligiga 
asoslanganligi, shu sababdan bozor iqtisodiyotiga o’tish mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va 
xususiylashtirish zarurligi masalalarini o’rganamiz.