Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

Konsortsium odatda 
xolding kompaniya 
shaklida tuziladi. Uni tarkibida bosh — ona korxona, atrofida tarmoq 
korxonalar ma’lum maqsad yo’lida hamjihatlik bilan ish olib boradilar. 
 
Kontsern
 korxonalarning shunday birlashmasiki, u ishlab chiqarish, investitsiya — 
moliya, texnika va tashqi iqtisodiy aloqalar sohasida birgalikda ish yuritishni ko’zlaydi. Kontsern 
bir tarmoq doirasida yoki tarmoqlararo (konglomerat) birlashmalar shaklida tashkil etiladi. 
 Kontsern monopol turdagi birlashma bo’lib, investitsiyalarni samarali joylashtirish, 
bozordagi o’zgarishlarga qarab diversifikatsiyani amalga oshirishga yordam beradi. 
 Korxona birgina kontsernga a’zo bo’lishi mumkin, vaholanki, konsortsiumda unday 
emas. 
 
Qanday mulkchilikka asoslanishidan qat’i nazar, korxonani korporativ guruhiy 
manfaatlari mavjud. Korxona mulk shaklidan mustasno holda, ishlab chiqarish jamoasi 
uyushmasini tashkil etadi. Bu jamoa a’zolarini birlashtiruv manfaati bo’lib, faqat korxona 
doirasidagina, korxona normal ishlagandagina yuzaga chiqadi. Korxona jamoasi uch toifa 
kishilardan tashkil topadi. Korxona egalari, menejerlar (boshqaruvchilar), yollanib ishlovchilar. 
Ular turlicha mulkiy mavqega ega. Korxona egalari mulkdorlar, korxonadagi moddiy resurslar, 
yaratilgan tovarlar va pul mablag’lari ularga tegishli. Ammo korxona maqomiga qarab 
mulkdorlar tarkibi turlicha bo’ladi. Korxona egasi — tadbirkorlardan tashqari ularning sheriklari 
bo’lgan menejerlar, oddiy ishchi-xizmatchilar ham bo’lishi mumkin. Ular korxona ishida nafaqat 
mablag’i, mehnati va tadbirkorlik iste’dodi, boshqarish mahorati bilan qatnashadilar. Korxona 
ishida kapitaldan tashqari mehnat ham qatnashar ekan, olingan foyda omillar ulushiga qarab 
taqsimlanishi amalga oshiriladi. 
 Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir korxona xuddi shunday tovar chiqaruvchi xizmat 
ko’rsatuvchilar yoki shu tovarni o’rnini bosa oladigan tovar ishlab chiqaruvchilar bilan ularga 
qaraganda qulayroq sharoitga ega bo’lish hamda yuqoriroq daromad olish uchun kurashadi. 
Raqobatda g’olib chiqishda insoniy omil muhim rol o’ynaydi. Korxonaning raqobat kurashi 
natijasida tabaqalanishi kuchaya-di. U nihoyatda katta daromadga ega bo’lishi yoki sinishi 
mumkin. Raqobat kurashida yutib chiqishda tijorat siri muhim.