Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

5. Quyidagilarni diqqat bilan o’qing: 
«Jevons fikricha sub’ektiv jihatdan naflilikni miqdoran aniqlash va baholash faqat tovar. 
xizmatlar va ishlab chiqarish omillarining bozor bahosida namoyon bo’ladi.  
 («Vsemirnaya istoriya ekonomicheskix misli» M, 1989g. t.3 s.157) 
Pareto esa nazariyaga sub’ektiv naflilikning mikdoriy tushunchasi o’rniga tartibli, ya’ni 
sub’ektiv jihatdan tanlash afzalligini ketma-ketlik asosida alohida ne’matlarning nafliligini 
solishtirish o’rniga ularning to’plamini taqqoslashni kiritdi.  
 («Vsemirnaya istoriya ekonimicheskoy misli» M, 1989g. t.3 s.164) 
Har ikki parchani tahlil qilib, ordinalistik va kordinalistik yo’nalishlari mazmunini 
aniqlang. 
6. Quyidagi jadvalda turli omillarning talab va taklifga ta’siri ko’rsatilgan. 
 
Omil (boshqa 
shartlar teng) 
Talab 
egri 
chizig’i 
siljishi  
Talab 
egri 
chizig’i 
bo’yicha  
Taklif  
egri 
chizig’i 
siljishi  
Taklif 
egri 
chizig’i 
bo’yicha 
Taklif 
egri 
chizig’i 
bo’yicha 
1.Raqobatdosh 
tovarlarga baho 
o’zgarishi  
 
 
 
 
 
2.Yangi 
texnologiya joriy 
qilindi  
 
 
 
  
 
3.Tovarga moda 
o’zgardi  
 
 
 
 
4.Daromad 
o’zgardi 
 
 
 
 
5.Homashyoning 
bahosi o’zgardi  
 
 
 
 
 
  Omillarning ta’sirini talab va taklif egri chizig’i yordamida tushuntirib bering. 
Omillarning o’zgarishi egri chiziqda qanday ifodalanishini jadval ustunlari bo’yicha belgilar 
orqali ifodalang. 
7.
 
Aytaylik iste’molchining byudjeti 10 ming so’m. U bozordan go’sht xarid 
qilmoqchi. Qo’y go’shtinig kilosi 2500 so’m, mol go’shti esa 2000 so’m. Agarda puli 
1500 so’mga ko’paysa yoki aksincha 5000 so’mga kamaysa, xaridor o’z pulini go’sht olish 
uchun qanday sarflashi mumkin? Uni mumkin bo’lgan variantlarini ko’rsating, grafikda 
tasvirlangan javobingizni izohlang.  
 
8.Erkinjondan mavjud uch xil tovar: kostyum-shim, videomagnitafon, entsiklopediya 
kitobini nafliligi nuqtai nazaridan sanab chiqing deyildi. Lekin video magnitafonga etadigan pul 
berilganda video magnitafondan ancha arzon turadigan kostyum shim sotib oldi. Iqtisodiy nuktai 
nazardan uning bunday qilishi, ya’ni qarorga kelishini qanday tushuntirish mumkin? 
a)Erkinjon aniq bir tovarni o’zi uchun nafliligini to’g’ri baholay olmaydigan iste’molchi;  
b)olingan pulni sarflash haqida qaror qabul qilar ekan, faqat uch tovar nuqtai nazaridan 
emas, balki shu pulga sotib olish mumkin bo’lgan boshqa tovarlar nafliligini hisobga olgan;  
v)bepulga olish mumkin bo’lgan tovarlar nafliligi bilan pul to’lab sotib olish kerak 
bo’lgan tovarlar nafliligi bilan taqqoslagan;  
g)tovarlarni nazariy jihatdan nafliligi bilan ularni pulga sotib olgandagi nafliligi tubdan 
farq qiladi; 
d)talab qonuni bo’yicha xaridor narxi qimmat tovarlarga nisbatan arzon tovarlarni 
ko’prok sotib oladi;  
e)tovar bahosi tushganda sotib olish rejalashtirilgan tovarlar hajmi ortishini  
yo)tovar bahosi ko’tarilganda taklifni kamayishini ko’rsatadi. 

---

 
 
 T / N 
1.
 
Bozor iqtisodiyotida kimning puli ko’p bo’lsa, u shuncha ko’p tovar sotib olishi 
mumkin . 
2.
 
Tovar ishlab chiqarish hajmi va usuli ishlab chiqarish resurslarining bahosiga bog’liq. 
3.
 
Mukammal raqobatga asoslangan iqtisodiyotda alohida tovar ishlab chiqaruvchi 
mahsulot miqdorini kamaytirish orqali narxga ta’sir etadi. 
4.
 
Bozor iqtisodiyotida qanday tovar ishlab chiqarish zarurligini ohir-oqibat iste’molchilar 
hal qilishadi. 
5.
 
Avtomashinalarga benzin quyish shaxobchasi – bozorga misol b¢la oladi. 
6.
 
Talab egri chizig’i narxning pasayishi tufayli, talab hajmini o’sishini ko’rsatadi. 
7.
 
Kishilarning daromadarini ortishi barcha tovarlarga talabni oshiradi. 
8.
 
Resurslar bahosining har qanday o’zgarishi talab va taklif muvozanatini taklif egri 
chizig’i b¢yicha yuqori yoki pastga tomon o’zgartiradi. 
9. Bir vaqtning o’zida tovar taklifi va iste’molga ajratilgan daromadning o’sishi natijasida 
baholar o’zgarmasligi mumkin.  
 
10. Taklif egri chizig’ini o’ngga siljishi ishlab chiqaruvchilarning har bir narx darajasida 
avvalgiga qaraganda kamroq tovar taklif qilinayotganini ko’rsatadi.