Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

Xo‘jalik operatsiyasining mazmuni 
 
Summa  
(so‘m) 
21-son BHMS
 bo‘yicha  
hisobvaraqlar  
korrespondentsiyasi 
 
debet 
 
Kredit 
2009 yil uchun qo‘shimcha hisoblangan foyda 
solig‘i aks ettirildi 
900 000 
8710 
6410 
Hisobot davrida byudjetga to‘lanadigan 
obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani 
rivojlantirish solig‘i summasi kamaytirildi 
72 000 
6410 
8710 
2011 yil uchun qo‘shimcha hisoblangan soliq 
bo‘yicha penya summasi aks ettirildi (67 kun) 
27 738 
8710 
6410 
2012 yil uchun qo‘shimcha hisoblangan soliq 
bo‘yicha penya summasi aks ettirildi (115 kun) 
39420 
9430 
6410 
 

---

 
48 
Kompensatsiya 
miqdorlarini 
belgilash 
chog‘ida 
xodimlarning 
shaxsiy 
avtomobillaridan  xizmat  maqsadlari  uchun  (xizmat  safarlaridan  tashqari)  foydalanganlik 
uchun  kompensatsiya  to‘lash  tartibiga 
(Vazirlar  Mahkamasining  1999  yil  2  apreldagi 
154-son  qaroriga  3-ilova)
  amal  qilish  kerak.  Mazkur  tartibda  to‘lovning  chegaralangan 
me’yorlari belgilangan.  
Kompensatsiya summasi hisoblanganda avtomobilning rusumiga qarab, eng kam ish 
haqiga  karrali  miqdordan  kelib  chiqib,  bir  oy  uchun  to‘lov  me’yorlari  hisobga  olingan. 
Ular: 
GAZ-24, 31 uchun - EKIHning 6 baravari; 
VAZ, Neksiya, Moskvich uchun - EKIHning 5 baravari; 
Tiko uchun - EKIHning 3 baravari; 
boshqa xorijiy rusumlar uchun - EKIHning 4 baravarini tashkil qilgan. 
Mazkur  ro‘yxatda  ko‘rsatilmagan  rusumlardagi  avtomobillar  bo‘yicha  korxonalar 
kompensatsiya  summasini  mustaqil  ravishda  (xodim  bilan  kelishib),  yonilg‘i-moylash 
materiallarini  xarid  qilish,  texnik  xizmat  ko‘rsatish  xarajatlaridan,  bir  oydagi  avtomobil 
amortizatsiyasi summasidan kelib chiqib belgilaganlar. 
2011  yilda  Prezidentning  2010  yil  24  dekabrdagi  PQ-1449-son  qarori
  (32-ilova)
 
bilan  kompensatsiya  to‘lashning  chegaralangan  summalari  avtomobil  dvigatelining 
quvvatiga bog‘liq holda (uning rusumidan qat’i nazar) quyidagicha belgilandi: 
100 ot kuchidan yuqori - bir oy uchun eng kam ish haqining 4,5 baravari; 
70 dan 100 ot kuchigacha - EKIHning 3,5 baravari; 
70 ot kuchigacha - EKIHning 2 baravari. 
Dvigatelning  quvvati  ishlab  chiqaruvchi  zavodning  hujjatlarida,  texnik  pasportda 
ko‘rsatiladigan  avtomobilning  texnik  ma’lumotlari  bo‘yicha  belgilanadi.  Shaxsiy 
avtomobildan foydalanganlik uchun kompensatsiya oluvchi xodim buxgalteriyaga texnik 
pasport  nusxasini  taqdim  etishi  shart.  Masalan,  mamlakatimizda  ishlab  chiqarilgan 
avtomobillar dvigatel quvvatining quyidagi parametrlariga (ot kuchida) egalar: 
            
Matiz 
 
Epica 
Spark 
Nexia 
M, MX 
BEST 
LS 
LT 
L, LS 
LT 
SOHC 
1.5 
 
DOHC 
1.6 
49 
 
62 
143 
156 
68 
81 
75 
108 
                
Captiva LTZ (AT) 
 
Lacetti 
Damas 
Tico 
230 
 
121 
38 
41 
 Rossiyada ishlab chiqarilgan ayrim avtomobillar bo‘yicha dvigatelning ot kuchidagi 
quvvati quyidagilarni tashkil qiladi: 
 VAZ 
 
GAZ 
 
Moskvich 
 
2107 
 
2110 
Niva 
31 
24 
407 1.4 
72 
 
69 
80 
150 
98 
45 

---

 
49 
  
Tegishincha,  EKIH  49  735  so‘m  bo‘lganda  Lacetti  avtomobilidan  foydalanganlik 
uchun kompensatsiyani to‘lash me’yori oyiga 223 807,5 so‘mni tashkil qiladi va hokazo. 
Korxona  o‘zining  Moliyviy  imkoniyatlaridan  kelib  chiqib,  kompensatsiyani 
belgilangan  me’yorlardan  oshadigan  miqdorlarda  to‘lashi  mumkin.  Biroq  ushbu  holda 
korxonaning o‘zi uchun ham (foyda solig‘i bo‘yicha), kompensatsiya oluvchi uchun ham 
(jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig‘i  bo‘yicha)  soliq  oqibatlari  yuzaga 
keladi. Me’yorlardan ortiqcha to‘lov summasi soliq solinadigan foydani belgilayotganda 
xodimning  chegirilmaydigan  xarajati 
(Soliq  kodeksi  147-moddasining  11-bandi,  bundan 
keyin  -  SK) 
va  soliq  solinadigan  daromadi 
(SK  174-moddasining  11-bandi)
  hisoblanadi. 
Me’yorlar  doirasidagi  summalar  korxonaning  chegiriladigan  daromadi  hisoblanadi 
(SK 
145-moddasining 15-bandi) 
va xodimning daromadi deb tan olinmaydi 
(SK 171-moddasi 
ikkinchi  qismining  8-bandi). 
Me’yor  doirasida  va  undan  oshadigan  kompensatsiya 
summasiga  yagona  ijtimoiy  to‘lov  va  sug‘urta  badallari  solinmaydi.  Shaxsiy 
avtomobildan  foydalanganlik  uchun  xodimga  to‘lanadigan  kompensatsiyaning  aniq 
miqdori rahbarning tegishli buyrug‘i bilan belgilanadi.