Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

 
 
 
 
 
1-rasm. Daromadlarni hisobga olish tizimi 
 
Qurilish  tashkilotlarining 
foydasiga
  soliq  solish  xuddi  boshqa  tadbirkorlik 
sub’ektlaridagidek amalga oshiriladi -  ya’ni 
jami  daromad
  va
  chegiriladigan 
xarajatlar 
aniqlanadi.  Bunda  ta’kidlash  lozimki,  Soliq  kodeksining  130-moddasiga  ko‘ra,  qurilish, 
qurilish-montaj,  ta’mirlash-qurilish  ishlari  (xizmatlar)i  bo‘yicha,  shuningdek  ob’ektlarni 
foydalanishga  tayyor  qilib  qurish  chog‘ida  shartnomaviy  baholardan  kelib  chiqib  haq 
to‘lash uchun hisob-kitob hujjatlari taqdim etilgan, buyurtmachilar tomonidan bajarilgan 
(ko‘rsatilgan)  va  tasdiqlangan  ishlarning  (xizmatlarning)  qo‘shilgan  qiymat  solig‘i 
kiritilmagan  qiymati  tovarlar  (ishlar,  xizmatlar)  realizatsiyasidan  olingan  daromadga 
qo‘shiladi. 
Bunda  uzoq  muddatli  kontraktlarni  bajarishdan  olingan  daromadlar  hisobot  davri 
mobaynida ularni amalda bosqichma-bosqich bajarish qismida hisobga olinadi. 
Buxgalteriya hisobida 
hisobga olinadigan 
daromadlar 
Buxgalteriya hisobida tan 
olinmaydigan daromadlar 
Buxgalteriya hisobida aks ettiriladigan, 
lekin soliqqa tortishda tan 
olinmaydigan daromadlar  
Soliq hisobida hisobga 
olinadigan daromadlar 
 
 
Sotishdan tushgan daromad 
 
Sotishdan tashqari daromadlar 
Faoliyat turi bo‘yicha 
daromadlar 
 
 
Sotishdan tashqari daromadlar 
turi 

---

 
44 
Uzoq  muddatli  kontraktning  amalda  bajarilishi  hisobot  davri  oxirida  kontraktni 
bajarish  boshlanganidan  beri  qilingan  xarajatlarning  kontraktni  bajarish  xarajatlarining 
umumiy summasidagi salmog‘i hisob-kitobi asosida aniqlanadi.  
Hisobot  davri  oxiridagi  daromad  xarajatlarning  hisoblangan  salmog‘i  va  kontrakt 
bo‘yicha  daromad  umumiy  summasining  (kontrakt  bahosi)  ko‘paytmasi  sifatida 
aniqlanadi.  Mazkur  kontrakt  bo‘yicha  ilgari  hisobga  olingan  daromadlar  joriy  hisobot 
davri  uchun  tovarlar  (ishlar,  xizmatlar)  realizatsiyasidan  olingan  daromadni  aniqlash 
chog‘ida chegiriladi. 
MISOL. 
Qurilish  kompaniyasi  4  qavatli  ma’muriy  korpusni  foydalanishga  tayyor 
qilib  topshirish  shartlarida  quryapti.  Qurilish  muddati  -  24  oy.  Qurilish  boshlanishi  - 
2010 yil 1 yanvar. 
Kontraktning 
amalda 
bajarilishi 
ma’lumotnoma-hisobvaraq-faktura  asosida 
aniqlanadi 
(mazkur  ma’lumotnomadan  faqat  qurilishda  foydalaniladi).
  Uni,  mulkchilik 
shakli 
va 
MOLIYAlash 
manbalaridan 
qat’i 
nazar, 
qurilish 
tashkilotlari 
rasmiylashtiradilar.  Ma’lumotnoma-hisobvaraq-faktura  qurilish  tashkiloti  tomonidan 
ishlar  hajmlarini  tasdiqlash  uchun  buyurtmachiga  topshiriladi.  Buyurtmachi  tomonidan 
tasdiqlangan ishlar hajmi qilingan xarajatlarni aniqlash asosi bo‘lib hisoblanadi. 
Qilingan  xarajatlar  summasi  1  yanvardan  1  iyulgacha  52  mln  so‘mni,  loyihaning 
smeta  qiymati  450  mln  so‘mni  tashkil  qildi.  Tuzilgan  kontraktning  bahosi  -  QQSni 
hisobga olmasdan 480 mln so‘m. 
Qilingan  xarajatlarning  salmog‘i  11,6%ni  (52/450  x  100)  tashkil  etadi  va, 
tegishincha, 2010 yilning birinchi yarmi uchun realizatsiya qilishdan daromad 55,7 mln 
so‘mga (480 x 11,6%) teng. 
Boshqa  davrlar  uchun  ham  daromadlar  xuddi  shunday  qilib  aniqlanadi.  Soliq 
kodeksida  nazarda  tutilishicha,  bittadan  ortiq  soliq  davridagi  daromadlarni  aniqlash 
chog‘ida  ilgari  daromadga  kiritilgan  summa  hisobot  soliq  davrida  kiritilmaydi.  Ya’ni 
2010 yilda kiritilgan daromad 2011 yil daromadi summasidan chegiriladi. 
Ko‘rsatilgan  moddaning