Toshkent moliya instituti "buxgalteriya hisobi" kafedrasi

10.3. Buxgalteriyada ishni tashkil qilish. 
Buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini hozirgi zamon talabiga to‘liq javob 
berishini ta’minlashni yana bir omili, buxgalteriya hisobi bo‘limi xodimlarini ish 
joylarini oqilona tashkil etish hisoblanadi. Buxgalteriyada xodimlar ish joyini oqilona 
tashkil etilishi, birinchidan, mehnat unumdorligini oshishiga, ikkinchidan, xodimlarni 
sog‘ligini saqlashga, uchinchidan, ortiqcha xarajatlar kamayishiga yordam beradi. 

---

155 
20-rasm. Buxgalteriya hisobini tashkil etishga qo‘yiladigan asosiy talablar 
Buxgalteriya hisobi xodimlarini ish joyini oqilona tashkil etishda quyidagilarga 
ahamiyat berish kerak bo‘ladi: 

xodimlarni yorug, xonalar va kerakli anjomlar bilan ta’minlanganligiga; 

buxgalteriya bo‘limi xodimlarini asosiy faoliyatlari ish joylarida amalga 
oshirilishiga; 

xodimlarni buxgalteriya hisobi qaysi bo‘limida ishlashiga ko‘ra ish joyi 
ta’yinlanganiga. 
Masalan, bosh buxgalter va uning o‘rinbosarlariga hamda, moddiy javobgar 
shaxslar, mijozlar bilan muloqotda bo‘ladigan buxgalteriya hisobi xodimlariga 
alohida xonalar ajratilishi kerak. Sababi, buxgalteriya bo‘limi boshqa xodimlarni 
mehnat unumdorligiga shovqinlar (telefon bilan so‘zlashuvlar, mijozlar bilan 
muloqotlar) salbiy ta’sir etishi mumkin. 
Xodimlarni xona ichida ish joyini tashkil etayotganda, hujjatlarni qayta ishlash 
ketma-ketligini yoki xodimlarni ish faoliyatidagi o‘zaro aloqadorligini hisobga olmoq 
kerak. 
Xodimlar ish joyini oqilona tashkil etishda texnikalar (kompyuter, printer, faks, 
telefon va boshqalar)ni joylashishini ham e’tiborga olmoq kerak. 
Xodim ish stoli tomonida qayta ishlash tarkibiga ko‘ra joylashgan holda 
qo‘yilishi lozim. Stolning o‘ng tomonida esa, qayta ishlangan hujjatlar turishi, 
buxgalteriya bo‘limi xodimi ish faoliyati samaradorligini oshishi omillaridan biri 
hisoblanadi. 
Xo‘jalik yurituvchi obyektlar menedjment, marketing bo‘limi xodimlari uchun 
kerakli ma’lumotlarni tez va to‘g‘ri uzatilishi ham ish joyini oqilona tashkil etilishiga 
bevosita bog‘liqdir. Buxgalteriya apparatining tuzilmasini va uning alohida 
bo‘linmalar bilan aloqa qilish shakllarini aniqlashda buxgalteriya hisobini 
markazlashtirilgan yoki markazlashtirilmagan shaklda tashkil etish to‘g‘risidagi 
masalani hal etish zarur.
Markazlashtirilgan buxgalteriya hisobida korxonaning hisob apparati markaziy 
buxgalteriyada jamlanadi va unda alohida bo‘linmalar (bo‘lim, omborxona va 
h.k.)dan kelib tushuvchi dastlabki va yig‘ma hujjatlarga asosan sintetik va analitik 
hisob bitta joyda amalga oshiriladi. Korxona bo‘linmalarida esa faqat xo‘jalik