Toshkent moliya instituti «biznes va tadbirkorlik» kafedrasi


Ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar va importni kvotalar orqali tartibga solish



Download 335,5 Kb.
Pdf ko'rish
bet8/13
Sana01.01.2022
Hajmi335,5 Kb.
#293555
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
tashqi savdo siyosati

 

17.3.Ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar va importni kvotalar orqali tartibga solish 

 

 Miliy ishlab chiqaruvchilarni xorijiy firmalar raqobatidan himoya qilishning muqobil usuli 



ularga bevosita subsidiya berish hisoblanadi. 

Ishlab chiqarish subsidiyasining tariflardan afzalligi shundan iboratki, u bir tomondan, 

milliy ishlab chiqarishni S0 dan S1 gacha o’sishini ta’minlasa (31 - chizma), ikkinchi tomondan, 

iste’molning mutlaq kamayishiga olib kelmaydi. Chunki, ichki narxlar jahon narxlaridan 

qimmatlashmaydi. 

Subsidiya sharoitida ishlab chiqaruvchilar uchun ichki narxlar darajasi Pd, jahon narxlari 

Pw darajasiga teng. Shuning uchun, haqiqiy iste’mol hajmi D0 ga teng. Tarif  kiritilgan sharoitda 

esa u D1 gacha kamaygan bo’lur edi. Mamlakat farovonligidagi mutlaq yo’qotish esa «b» 




sohasidangina iborat bo’ladi. Ayni paytda ishlab chiqarishga berilgan bevosita subsidiyalar 

ishlab chiqarish xarajatlarining samarali taqsimlanishini kafolatlamaydi, chunki 

 aynan qaysi tarmoqni xalqaro raqobatdan himoya qilishni bilish qiyin bo’ladi.  

Subsidiyalarni joriy qilgandan so’ng ularni bekor qilish qiyin bo’ladi, raqobat muhiti yo’qoladi 

hamda bu xarajatlarni moliyalashtirish muammosi kuchayib boraveradi. Shuning uchun 

iqtisodiyotni tartibga solish, bandlik darajasini oshirish va yalpi talabni qondirish maqsadida 

fiskal va pul-kredit siyosatlari qo’llaniladi. Ushbu siyosatlarni qo’llashdan asosiy maqsad 

mamlakat ishlab chiqarishini xalqaro raqobatdan himoya qilish, ishsizlik darajasini eng past 

holatga keltirish va xalq farovonligini oshirishdan iborat. 

Jahon amaliyotida tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solishning bilvosita usullariga 

qaraganda bevosita usllaridan kengroq foydalaniladi. Bevosita usullar mazmuniga ko’ra, 

iqtisodiy, ma’muriy, me’yoriy - huquqiy ko’rinishga ega bo’lishi mumkin. 

Litsenziyalash va kvotalash iqtisodiy xarakterdagi bevosita usullar ichida keng tarqalgani 

hisoblanadi. 

Litsenziyalash – bu, tashqi iqtisodiy operatsiyalarni amalga oshirishga davlat 

tashkilotlaridan ruxsat olishning ma’lum tartibidir. Tashqi iqtisodiy operatsiyalarga mahsulotlar, 

ishchi va xizmatchilar eksporti hamda moliya operatsiyalarini o’tkazish, xorijga ishchi kuchini 

ishga joylashtirish va boshqalar kiradi. O’zbekistonda litsenziyalar faqat davlat ro’yxatida qayd 

etilgan tashqi iqtisodiy faoliyat qatnashchilariga beriladi. Ularni boshqa yuridik shaxslarga berish 

taqiqlangan. 

Mahsulotlar eksporti  va importini litsenziyalash davlatga ular oqimini qattiq tartibga 

solish, ba’zi hollarda ularni vaqtincha chegaralash va shu asosda tashqi iqtisodiy taqchillik 

o’sishining to’xtash hamda savdo balansining tenglashtirish imkonini beradi. 

Umuman, import mahsulotlarga beriladigan litsenziyalar quyidagi usullar yordamida 

joylashtiriladi. 

1. Ochiq auktsion – davlat litsenziyalarni yuqori baholarni taklif qilgan ishlab 

chiqaruvchilarga berishi. 

2. Afzal ko’rish tizimi – davlat birinchi navbatda litsenziyalarni ishlab chiqarish hajmi 

jihatdan yirik bo’lgan firma va kompaniyalarga hech qanday shart va talablarsiz beradi. 

3. Xarajat usuli – davlat litsenziyalarni yirik ishlab chiqarish quvvatlariga va resurslarga 

ega bo’lgan firma va kompaniyalarga beradi. 



Mahsulotlar, shuningdek, ishchi va xizmatchilar eksporti va imortiga litsenziyalar berish 

huquqiga O’zbekiston Respublikasining quyidagi boshqaruv tashkilotlari ega: Vazirlar 

Mahkamasi, Moliya, Adliya, Ichki ishlar, Sog’liqni saqlash, Xalq ta’limi vazirliklari, 

shuningdek, Markaziy bank. 

Moliya operatsiyalarini o’tkazishga litsenziyalar asosan Respublika Moliya vazirligi va 

Markaziy bank tomonidan o’z va xorijiy banklarga, moliya muassasalariga beriladi. Ular moliya-

kredit muassasalariga mamlakat ichida va uning tashqarisida chet el valyutasi bilan 

opreatsiyalarni amalga oshirish, xorijiy moliya-kredit muassasalariga esa ichki bozorda yuridik 

va jismoniy shaxslarga xizmat ko’rsatish huquqini beradi. 

Litsenziyalash bilan bir qatorda jahon amaliyotida mahsulotlarni, shuningdek, ishchi kuchi 

eksport va importini chegaralash maqsadida kvotalash keng qo’llaniladi. 

Bu usulning mohiyati shundan iboratki, unda vakolatli davlat yoki xalqaro tashkilot 

alohida mahsulotlar, xizmatlar, mamlakatlar va mamlakatlar guruhi bo’yicha ma’lum davrga 

eksport va importga miqdoriy yoki qiymat chegaralarini belgilaydi. Davlat tomonidan tartibga 

solish tadbiri sifatida kvotalash to’lov balanslarini ichki bozorda talab va taklifni balanslashtirish 

uchun muzokaralarda o’zaro kelishuvga erishish uchun qo’llaniladi. O’zbekistonda kvotalash 

xalq iste’moli mollarini va strategik xom ashyoning muhim turlarini olib chiqishni chegaralash 

usuli sifatida qo’llanilmoqda.  

Kvotalash faqat mahsulot oqimlarinigina emas, balki ishchi kuchi oqimlarini tartibga 

solishda ham qo’llaniladi. Ko’pgina rivojlangan mamlakatlar ichki mehnat bozorini himoyalash 

maqsadida xorijdan ishchi kuchi importiga kvotalar o’rnatadi. 

Hozirgi vaqtda kvotalash bojlarga nisbatan ko’proq qo’llanilishiga ikkita sabab bor: 

1. Tarif stavkalari xalqaro savdo kelishuvlariga asosan belgilanadi. Ayrim hollardan 

tashqari vaziyatlarda, mamlakatlar tarif stavkasini oshira olmaydilar va shuning uchun 

iqtisodiyotni raqobatdan himoya qilish maqsadida kvotalarga e’tiborni qaratishga majbur bo’ladi. 

2. Himoyaga muhtoj tarmoqlar ham importga kvotalar joriy qilishni qo’llaydi. Chunki, 

tarifni joriy qilishga nisbatan imtiyozli litsenziyalar olish osonroqdir. 

Import kvotalari erkin raqobat sharoitiga ko’proq mos keladi. Tariflarga nisbatan 

kvotalarni joriy qilishdan ko’riladigan farovonlikdagi yo’qotishlar ikki holatda katta bo’ladi. 

Birinchidan, kvotalar mahsulotlar import qilayotgan milliy ishlab chiqaruvchilar yoki xorijiy 




firmalar monopol hukumronligi darajasini oshirsa. Ikkinchidan, importga litsenziyalar samarasiz 

joylashtirilsa. 




Download 335,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish