Toshkent moliya instituti «biznes va tadbirkorlik» kafedrasi

Savdo siyosati – byudjet-soliq 

siyosatining tashqi savdo hajmlarini soliqlar, subsidiyalar, valyuta nazorati va import yoki 

eksportni to’g’ridan-to’g’ri cheklashlar orqali tartibga solishni o’z ichiga olgan nisbatan 

mustaqil yo’nalishidir. 

Tashqi savdoni cheklash borasida olib borilayotgan har qanday chora-tadbirlar qisqa 

muddatli samara beradi. Uzoq davrda esa, faqat erkin savdogina iqtisodiy resurslarni samarali 

joylashtirish imkonini beradi. Shuning uchun ham ko’pgina mutaxassis-iqtisodchilar mamlakat 

iqtisodiyoti va aholisi turmush darajani yaxshilash uchun erkin tashqi savdo siyosati foydaliroq, 

chunki, tashqi savdoni cheklashga nisbatan uni erkinlashtirish iqtisodiy resurslardan samarali 

foydalanishga ko’proq imkoniyat yaratadi, deb hisoblashadi. 

Garchand, erkin savdo jahon iqtisodiyoti nuqtai nazaridan foydali bo’lishi mumkin 

bo’lsada, ammo alohida olingan mamlakat iqtisodiyoti manfaati nuqtai nazaridan erkin savdo 

hamma vaqt ham foydali bo’lavermaydi. 

Tashqi savdoni cheklash usullarining 50 dan oshiqroq turi mavjud. Ularning ayrimlari 

davlat g’aznasini to’ldirishga yo’naltirilgan bo’lsa, ba’zilari umuman importni cheklashga va 

yana boshqasi esa eksportni cheklashga yoki rag’batlantirishga yo’naltirilgan. Amaliyotda tashqi 

savdoni tartibga solishning ta’rif va nota’rif usullaridan foydalaniladi. 

Ta’rif usullariga import va eksport bojlarini joriy qilish kirsa,  nota’rif usullariga 

eksporterlar va ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar berish, kvotalash,  litsenziyalash kabilar 

kiradi. 

Bojxona bojlari avvalo import bojlari va eksport bojlariga ajraladi. 

Import bojlari davlat byudjetini to’ldirish maqsadida va ichki bozorlarga tushadigan chet el 

tovarlari oqimini tartibga solish uchun belgilanadi. Eksport bojlari mamlakat ichida talab ko’p 

bo’lgan mahsulotlar taqchilligining oldini olish maqsadida belgilanadi. 

---