Toshkent moliya instituti bank ishi fakulteti bia 82-gurux talabasi rafiqova gulshodaning iakt fanidan bajargan mustaqil ishi

Toshkent moliya instituti bank ishi fakulteti bia 82-gurux talabasi rafiqova gulshodaning O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi fanidan tayyorlagan taqdimoti.

mavzu: elektron to‘lov tizimlari va

ularning turlari.

Reja:

• Elektron to‘lov tizimlari haqida.
• Elektron to‘lov tizimlari afzalliklari va kamchiliklari.
• Elektron to‘lov turlari.

Elektron to‘lov tizimi haqida.

• Elektron to‘lov tizimi (eps) – bu internetdagi foydalanuvchilar o‘rtasida hisob-kitoblarni ta‘minlaydigan tashkilot. Jarayon ishtirokchilari jismoniy va tijorat korxonalari, banklar va boshqa moliyaviy tuzilmalardir.
• elektron to‘lov tizimlari quyidagilarga imkon beradi:
• Kommunal xizmatlar, uyali aloqa, televizor va boshqalar uchun to‘lovlarni amalga oshirish;
• Internet do‘konlardan tovarlarni sotib olish;
• Bank kartalari va hisobvaraqlariga mablag‘larni qaytarib olish;
• Valyuta almashinuvi;
• Tizimning boshqa ishtirokchilariga, masalan, biznes doirasida pul o‘tkazish.

• Elektron pullar hisob –kitoblar uchun ishlatiladi.
• Raqamli naqd pulning xususiyatlari:
• Faqat elektron shaklda beriladi:
• Haqiqiy pul bilan ta‘minlangan;
• Ularni chiqargan eps tomonidan kefolatlangan;
• Elektron ommaviy axborot vositalarida saqlanadi.

• Ular qanday ishlaydi:
• Eps ning ishlash prinsipi an‘anaviy naqd pulsiz operatsiyalarga o‘xshaydi. Har bir foydalanuvchi kontragentlar bilan va ularning hamyonlari o‘rtasida hisob-kitob qilish uchun shaxsiy hisobga ega.
• Ishning soddalashtirilgan sxemasi quyidagicha:
• Haqiqiy pul foydalanuvchining raqamli hisob raqamiga o‘tkaziladi;
• Ichki kurs bo‘yicha xizmat virtual valyutaga almashadi ;
• Hisob egasi zarur operatsiyalarni amalga oshiradi ( mablag‘ni xususiy shaxsga o‘tkazadi, tovar sotib oladi va h.k)
• Kontragent elektron valyutani oladi;
• Tizim an‘anaviy pullarni qaytarib berib o‘zining ichki pullarini sotib oladi.

Elektron to‘lov tizimining afzalliklari va kamchiliklari

• Elektron operatsiyalar eps ning o‘zi uchun ham, uning korporativ sheriklari uchun ham foydalidir. Virtual valyuta emitenti operatsiya uchun komissiya oladi va savdo nuqtalari naqd pul yig‘ish va saqlashga sarflanmaydi.

Afzalliklari:

• Qulaylik – operatsiyalar uy sharoitida yoki boshqa joyda internet mavjudligida amalga oshiriladi.
• Ishonchlilik – hamyonni ishlatish havfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda, xizmat ma‘lumotlarning himoyasini va mablag‘larning xavfsizligini ta‘minlaydi.
• Cheksiz foydalanish – raqamli naqd pulning amal qilish muddati yo‘q va u yonmaydi;
• Bepul qo‘llab-quvvatlash – hamyonni saqlash uchun to‘lov olinmaydi;
• To‘lovlarning yuqori tezligi – ko‘plab operatsiyalar deyarli bir zumda amalga oshiriladi, vositachilar ishtirokida kechikishlar mumkin:

Kamchiliklari:

• Shaxsni tasdiqlash zarurati – hisobdan to‘liq foydalanish uchun sizga shaxsiy ma‘lumotlar va hujjatlar taqdim etilishi kerak;
• Foydalanishdagi cheklovlar – barcha kompaniyalar va savdo tashkilotlari virtual pulni qabul qilmaydi, garchi ularning ro‘yhati o‘sib bormoqda;
• Komissiyalar – ba‘zi majburiy to‘lovlar katta ahamiyatga ega, bu ayniqsa katta miqdordagi mablag‘lar uchun seziladi;
• Tiklash bilan bog‘liq qiyinchiliklar – agar siz parolingizni yo‘qotib qo‘ysangiz, xavfsizlik talablari kuchayganligi sababli ishni davom ettirish qiyin bo‘ladi, siz ahaxsingizni tasdiqlovchi ko‘plab ma‘lumotlarni taqdim etishingiz kerak bo‘ladi;

Elektron to‘lov turlari.

• Mamlakatimizda elektron to‘lov tizimlari – paynet, fast pay, e-pay, unipay va boshqalar ish boshlaganiga hech qancha vaqt o‘tmagan bo‘lsada, bugunga kelib ularning xizmatlaridan millionlab kishilar foydalanmoqdalar.
• Ayniqsa, mobil aloqaning rivojlanishi ushbu tizimning tez taraqqiy etishiga turtki berdi. Elektron to‘lov tizimining o‘nlab turlari mavjud.
• Quyida ulardan eng keng tarqalganlaridan biri bo‘lgan click to‘lov tizimi haqida ma‘lumot beramiz.

Click tizimi va uning imkoniyatlari:

• “Click” tizimi bu mobil banking tizimi bo‘lib, u mobil telefon orqali uyali aloqa operatorlari, internet- provayderlar va boshqa kompaniyalarning xizmatlari uchun to‘lovlarni amalga oshirish; an‘anaviy va internet do‘konlarda xaridlarga to‘lash, kartadan kartaga mablag‘larni o‘tkazish va boshqa imkoniyatlarni beradi. Hozirgi kunda uning mobil telefondan ussd orqali to‘lovlarni amalga oshirish turidan keng foydalaniladi.

Click tizimining asosiy imkoniyatlari:

• To‘g‘ridan – to‘g‘ri plastik kartadan to‘lovlar- kartangiz yoningizda bo‘lmagan taqdirda ham.
• Kartadan kartaga mablag‘larni o‘tkazish- karta raqami yoki telefon raqami orqali;
• “click terminal” xizmati – do‘kon, restoranlarda qr-kodni skanerlash yoki ussd orqali to‘lovlar;
• Sizga yuborilgan hisoblarni boshqarish – tizimdagi barcha mavjud interfeyslar orqali ;
• “Avtoto‘lov Xizmati” – takrorlanadigan to‘lovlarni avtomatlashtirish: mobil telefonga, internetga va hokazo;
• To‘lovlar tarixini ko‘rish – kun, karta, operatsiya turlari bo‘yicha:
• Sms-xabarnomalar – click tizimida oshirilgan barcha to‘lovlar bo‘yicha:

• Foydalanilgan manbaalar:
• Lex.uz
• Maylohack.uz
• Library.ziyonet.uz
• info@click,uz

E‘tiboringiz uchun raxmat!