Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
 
18.3. Tizimli bank inqirozlari va ularni 
boshqarish yo‘nalishlari 
 
Xalqaro  valyuta  fondi  ekspertlarining  Argentina,  Sharqiy  Osiyo, 
Ekvador,  Meksika,  Turkiya  va  Venesueladagi  tizimli  bank  inqirozlari 
asosida  keltirib  o‘tiladi.  Ushbu  mamlakatlarda  bank  inqirozlari 
makroiqtisodiy  va  mikroiqtisodiy  omillar  ta’siri  ostida  kelib  chiqqan. 
Shuningdek, mazkur inqirozlar 1990 yillar oxirida Osiyo mamlakatlari 
banklarida ro‘y bergan inqirozlarda uchramaydigan yangi ko‘rinishdagi 
muammolarni namoyon qildi. 
Tizimli bank inqirozlari bank tizimining sezilarli qismiga bo‘lgan 
ishonchning yo‘qolishi, real iqtisodiyot uchun sezilarli darajada salbiy 
ta’sir  etuvchi  jiddiy  xavf  hamda  to‘lov  tizimi  va  kreditlar  oqimidagi 
xatoliklar, shuningdek aktivlar qiymatining o‘zgarishidir. 
Tizimli bank inqirozlarining kelib chiqish omillari quyidagilardan 
iborat: 
-  kelib  chiqishidan  qat’iy  nazar  bir,  bir  nechta  yoki  barcha 
banklarda inqiroz likvidlilik muammosi tarzida shakllanadi; 
- likvidlilik va depozitlarni olish asosiy muammolarning belgilari 
sifatida namoyon bo‘ladi;  
-  sabab  sifatida  makroiqtisodiy  va  mikroiqtisodiy  yoki  ularning 
ikkalasi ham ko‘rsatilishi mumkin.  
Shuningdek,  tizimli  bank  inqirozlarining  mikroiqtisodiy  omillari 
banklar faoliyatini nazorat qilish amaliyoti va normativ  me’yorlarning 
talab  darajasida  bo‘lmaganligida  namoyon  bo‘ladi.  Ularda  bo‘sh 
kreditlash  amaliyoti,  risklarni  nazorat  qilish  tizimining  zaifligi  va 
balans  defitsitini  keltirib  chiqarish  (muvozanatsizlik,  aktivlar  nazorati 
talab darajasida bo‘lmaganligi) kabi holatlar kuzatiladi. 
                                           
90
 К.В.Рудый. Финансовые кризисы: теория, история, политика. М. : Новое знание, 2003. 398 с. 

---

315 
Makroiqtisodiy  disbalans  bank  tizimiga  bo‘lgan  bosimni 
ko‘chaytiradi. Uning ta’siri banklar balansi tuzilishiga bog‘liq, ya’ni: 
- davlatga katta ta’sir qilish;  
- yuqori dollarizatsiya; 
- xedjirlanmagan qarzdorlar; 
- yuqori va nobarqaror foiz stavkalari. 
Inqirozlarni boshqarishning “Standart modellari” quyidagilardan 
iborat: 
1-bosqich. Inqirozni o‘z ichiga oladi. 
2-bosqich. Bankni restrukturizatsiyalash. 
3-bosqich. Yo‘qotilgan aktivlarni boshqarish.