Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Aksiya  va  sertifikatlarning  bozor  bahosi  banklarning  ushbu 
bozordagi faoliyatini baholovchi iqtisodiy ko‘rsatkich hisoblanadi. 
Tijorat  banklari  aksiyalari  va  sertifikatlarning  bozor  bahosi  ortib 
borishi  ularning  oldi–sotdisiga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatadi.  Ko‘pchilik 
hollarda  tijorat  banklari  o‘z  aksiyalari  va  sertifikatlarining  ikkilamchi 
qimmatli qog‘ozlar bozoridagi bahosini oshirish maqsadida investitsion 
kompaniyalar orqali investor sifatida ham maydonga chiqishi mumkin. 

---

281 
Tijorat  banklari  aksiyalari  va  sertifikatlarning  bozor  bahosi 
moliya bozoridagi mavjud talab va taklif asosida o‘rnatiladi. Aksiya va 
sertifikatlarning  nominal  va  bozor  bahosi  o‘rtasidagi  farq  ijobiy  yoki 
salbiy bo‘lishi mumkin. Agar ushbu farq ijobiy bo‘lsa, tijorat banklari 
moliyaviy  jihatdan  barqaror  va  raqobatbardosh  ekanligidan  dalolat 
beradi. Mazkur holat banklarning qimmatli qog‘ozlar orqali resurslarini 
oshirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.  
Tijorat  banklari  aksiya  va  sertifikatlarining  bahosiga  ta’sir 
qiladigan  asosiy  omillardan  biri  ularga  to‘lanadigan  dividend  va  foiz 
to‘lovlari  hisoblanadi.  Aksiya  va  sertifikatlarga  to‘lanadigan  to‘lovlar 
miqdorining yuqoriligi va barqarorligi banklarning qimmatli qog‘ozlar 
bozoridagi  emitent  nufuzini  oshirishga  bevosita  ta’sir  qiladi.  Chunki 
bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  har  qanday  faoliyatning  asosida  iqtisodiy 
foyda olish yotadi. 
Shuni  alohida  ta’kidlash  lozimki,  tijorat  banklari  qimmatli  qo-
g‘ozlar  bozoridagi  emitent,  investor  yoki  vositachi  sifatidagi  ishtiro-
kiga iqtisodiyotdagi inflyatsiya darajasi bevosita ta’sir qiladi. Shu bois, 
banklar qimmatli qog‘ozlar bozorida, ayniqsa emitent sifatida qatnash-
ganida inflyatsiya darajasini inobatga olishi lozim.  
Tijorat  banklari  mablag‘lari  ikkinchi  yirik  manbasini  ularning 
kapitali tashkil etadi. Bank kapitali tarkibida ustav kapitalining tashkil 
topishi  va  barqarorligi  jihatidan  muhim  moliyaviy  manba  bo‘lib 
hisoblanadi.