Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

16.3.5. Trast operatsiyalari 
 
Xalqaro bank amaliyotida 
trast operatsiyalari 
banklar mijozlar-
ning topshirqlariga asosan ularning mulkini boshqarish yoki ishonchli 
vakil sifatida ularning nomidan xizmatlarni bajaruvchi shaxs.
Tijorat banklarida trast – bo‘limlari trast operatsiyalari doirasida 
quyidagi uch yo‘nalishdagi ishlarni bajaradi: 
– mijozlarning vasiyatlariga binoan ularning meroslarini 
boshqarash; 
– ishonchli vakil sifatida xizmatlarni bajarish va otaliqqa olish; 
– agentlik (vositachilik) xizmati. 
Mijozlarning vasiyatlariga binoan ularning meroslarini bosh-
qarish.
 
Meroslarni boshqarishda ularning asosiy vazifalari sud qarorini 
83
Авал – вексел бўйича тўланмай қолган суммани тўлаб бериш ҳақида мажбуриятни олиш. 

---

291 
olish, meros bilan bog‘liq mol – mulklarni butligi va xafsizligini ta’min-
lash, ma’muriy xarajatlarni amalga oshirish, qarzlarni to‘lash yoki 
undirish, mol – mulk bilan bog‘liq soliqlarni to‘lash va vasiyatchining 
merosxo‘rlariga tegishli xizmatlarni ko‘rsatish va yordam berish. Masalan, 
amaliyotda bunday holat mulkdorning farzandlari voyaga yetmaganda erta 
olamdan ko‘z yumushi natijasida vujudga kelishi mumkin.
Mijozning ishonchli vakili sifatida ishlarni bajarish yoki shart-
noma asosida vaqtinchalik mol – mulkini boshqarish.
 
Bu shakldagi 
operatsiyalar mijoz uzoq muddatga safarga yoki jismoniy zaifligi 
oqibatida o‘ziga tegishli mol – mulk (uy – joy, mashina, uy hayvonlari va 
boshqalar)ni boshqarish imkoniyatiga ega bo‘lmagan holatda yuz beradi. 
Agentlik (vositachilik) xizmati:


qimmatli qog‘ozlarni saqlashga qabul qilish; 

qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha daromadlarni undirish; 

qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha olinadigan daromadlar haqida 
benefitsarga ma’lumot berib turish; 

muddati tugagan qimmatli qog‘ozlarni so‘ndirish; 

qimmatli qog‘ozlarni sotish va sotib olish; 

benefitsarning hisobvaraqlari bo‘yicha to‘lovlarni amalga 
oshirish; 

sug‘urta polislarini rasmiylashtirish; 

seyflarni ijaraga berish. 
Yakunlovchi fikr sifatida ta’kidlash mumkinki, har qanday iqtiso-
diyotda banklarning noa’ananaviy operatsiyalarini rivojlanishiga qator 
omillar ta’sir qiladi. Xususan, milliy valyutaning xorijiy valyutalarga 
nisbatan kursining barqarorligi, real inflyatsiya darajasining xalqaro 
amaliyotda umumqabul qilingan me’yorlarini ta’minlanishi, bank 
tizimiga aholi va mijozlar ishonchining mustahkamligi kabilar shular 
jumlasidandir.