Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

“Standart”
sifatida tasniflangan aktivlar bo‘yicha qay-
tarilmagan kredit summasining 1 foizi miqdorida zaxiralar tuzishi 
shart. 
“Substandart”
sifatida tasniflangan aktivlar bo‘yicha bank asosiy 
qarzning to‘lanmagan summasining 10 foiziga teng bo‘lgan zaxiralarni 
shakllantirishi lozim. 
Tijorat banki sifati 
“qoniqarsiz”
deb tasniflagan aktivlar uchun 
ularning qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining 25 foiz 
miqdorida maxsus zaxira shakllantirishi lozim.

---

285 
“Shubhali”
deb tasniflangan aktivlar bo‘yicha bank asosiy qarz 
to‘lanmagan summasining 50 foizi miqdorida zaxirani tashkil etishi 
shart. 
Bank tomonidan berilgan kreditlar kamida 180 kunga kechik-
tirilganda bular 
“umidsiz”
deb tasniflanadi. Umidsiz deb tasniflangan 
aktivlar bo‘yicha bank asosiy qarzning to‘lanmagan summasining 100 
foizi miqdorida, sud jarayonida ko‘rib chiqilayotgan aktivlarga 150 
foizgacha zaxiralar yaratishi kerak. 
Bank aktivlari likvidli, ya’ni tez naqd mablag‘ga aylantirish 
imkoniyati bo‘lishi kerak. Bank aktivlari likvidlilik nuqtai nazaridan 
quyidagilarga bo‘linadi: 

Yuqori likvidli aktivlar – bevosita pul ko‘rinishidagi 
mablag‘lar bo‘lib, ushbu aktivlar istalgan paytda bank maburiyatini 
bajarishga yo‘naltirilishi mumkin; 

qisqa muddatli likvidli aktivlar – qisqa muddatli kreditlar va 
ikkilamchi bozorga ega bo‘lmagan qimmatli qog‘ozlar; 

qiyin realizatsiya qilinadigan aktivlar – o‘rta va uzoq muddatli 
kreditlar, ikkilamchi bozorga ega bo‘lmagan qimmatli qog‘ozlar, pay 
ulushlari va boshqalar; 

past likvidli aktivlar – bankning asosiy vositalariga 
yo‘naltirilgan mablag‘lar kiradi. 
Demak, banklarning aktiv operatsiyalari ularning foydasini 
shakllantirishga xizmat qilish bilan birga, ma’lum darajadagi risklarni 
vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. Banklar aktiv operatsiyalarni 
bajarishda asosiy e’tiborni mavjud risklarning darajasini pasaytirish 
orqali balansning likvidligini ta’minlashga qaratadi.