Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

shakllarda 
namoyon bo‘lishi 
mumkin: 

sudraluvchan inflyatsiya; 

shiddatli inflyatsiya; 

---

138 

giperinflyatsiya; 

kutilgan va kutilmagan inflyatsiya; 

ochiq inflyatsiya; 

yopiq inflyatsiya; 

talab xarajatlar inflyatsiyasi; 

taklif (xarajatlar) inflyatsiyasi. 
Sudraluvchan inflyatsiya
sharoitida baholar yiliga 6 – 8 foiz 
miqdorida o‘sishi kuzatiladi. Sudraluvchan inflyatsiya juda ko‘p 
mamlakatlar iqtisodiyotiga xos bo‘lib, milliy iqtisodiyotga sezilarli 
darajada ta’sir ko‘rsatmaydi. G‘arbiy Yevropa mamlakatlari iqtisod-
chilari ushbu inflyatsiya sharoitida iqtisodiyotning rivojlanishini ijobiy 
holat sifatida baholaydilar.
Shiddatli inflyatsiya
davrida baholarning darajasi yil davomida 
20 foizdan 200 foizgacha o‘sadi. Inflyatsiya darajasi sezilarli ravishda 
shiddat bilan ortib boradi, uning darajasi ortib borgan sari milliy 
iqtisodiyotga salbiy ta’sir sezilib boradi. Aholining milliy valyutaga 
nisbatan ishonchi pasayib, o‘z mablag‘larini ko‘chmas mulklarga, 
qimmatbaho 
taqinchoq 
va 
xorijiy 
mamlakatlarning 
barqaror 
valyutalariga almashtirishga ehtiyoji ortib boradi.
Giperinflyatsiya
 
sharoitida baholar juda tez va yirik miqdorda 
oshib boradi, asosan giperinflyatsiya sharoitida tovarlar va 
xizmatlarning bahosi astronomik darajada ortib, yiliga 1000 foiz, oyiga 
100 foiz darajasida o‘sishi kuzatiladi. Mamlakatda iqtisodiyotni 
boshqiarish va pul muomalasi buzilishi natijasida, pul – kredit siyosati 
to‘liq izdan chiqib ketadi.
Giperinflyatsiya birinchi jahon urushidan keyin Germaniya 
iqtisodiyotiga juda katta salbiy ta’sir qilgan. Bu haqda E.M.Remark 
shunday yozadi. “Inflyatsiya nima ekanligini shunda bilganman. 
Mening oylik ish haqim ikki yuz milliard markani tashkil etar edi. Ish 
haqi bir kunda ikki marta berilar edi, ish haqi berilgandan so‘ng ishdan 
yarim soatga ruxsat berilardi. Biz bu vaqtdan foydalanib kursni ikki 
martaga oshib ketishidan va olgan ish haqimiz o‘z qiymatini 
yo‘qotishidan qo‘rqib qandaydir tovar yoki iste’mol mollarini sotib 
olish uchun do‘konlarga yugurar edik
40
”.