Toshkent moliya instituti a. A. Karimov, J. E. Kurbanbayev

Balans	2 550 010	Balans
2 550 010

Birinchi tur o‘zgarish. Bu toifa (tip, tur)ga kiruvchi muomalalar ta‘sirida balansning aktiv qismida o‘zgarish sodir bo‘lib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida bir modda ko‘payadi va boshqa bir modda shu summaga kamayadi. Balansning umumiy summasi esa o‘zgarmaydi. Shunday bir xo‘jalik operasiyasi natijasida balansning aktiv moddalarida o‘zgarish yuz beradi. O‘zgarish natijasi balansning umumiy summasiga ta’sir ko‘rsatmaydi.⁹
Misol: Ishchi va xizmatchilarga ish haqi berish uchun hisob-kitob schyotidan kassaga 50 000 ming so‘m pul olib kelindi. Kassa schyoti 50 000 ming so‘mga ko‘payishi, hisob-kitob schyoti esa 50 000 ming so‘mga kamayishi sodir bo‘ladi. Birinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.


4-jadval
1-tur o‘zgarishdan keying buxgalteriya balansi ko‘rinishi
(ming so‘m)

Aktiv	O‘zgarish	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar		1 200 000	Ustav kapitali	1 250 000
Tovar-moddiy zaxiralar		600 000	Taqsimlanmagan foyda	450 000
Hisob-kitob schyoti	-50000	700 000	To‘lanadigan schyotlar	848 750
Kassa	+50000	50 010	Byudjetga qarzlar	1 260
Balans		2 550 010	Balans	2 550 010

Ikkinchi tur o‘zgarish. Sodir bo‘lgan muomala balansning passiv qismidagi moddalarga ta’sir ko‘rsatib, xo‘jalik operatsiyasi natijasida bir moddaning ko‘payishi va boshqa bir moddaning shu summaga kamayishi tushuniladi. Balansning umumiy summasi o‘zgarmaydi.
Xo‘jalik operasiyasi natijasida balansning passiv moddalarida o‘zgarish yuz beradi. O‘zgarish natijasi balansning umumiy summasiga ta’sir ko‘rsatmaydi.¹⁰
Misol: taqsimlanmagan foydaning bir qismi 25 000 ming so‘m ustav kapitalini oshirishga yo‘naltirildi. Taqsimlanmagan foyda schyoti 25 000 ming so‘mga kamayishi, ustav kapitali schyoti esa 25 000 ming so‘mga ko‘payishini aks ettiriladi.Ikkinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.
5-jadval
2-tur o‘zgarishdan keying buxgalteriya balansi ko‘rinishi
(ming so‘m)

Aktiv