Toshkent kimyo-texnologiya instituti

Kognitiv o’quv 
maqsadlari 
Nazariy
bilim, 
aqliy 
layoqiyatva 
ko‘nnkmalyar 
soxasi:
 
Xatti xarakatlar 
bilan bog‘liq 
ko‘nikmalar 
soxasi
 
O‘zini tutish va 
xulq bilan bog‘liq 
ko‘nikmalar soxasi
 
Psixomotorik  
o’quv maqsadlari 
Affektiv o’quv 
maqsadlari 
Nazariy materialni 
eslash, nazariy 
o‘quv materialni 
tushunish, nazariy 
materialni taxlil 
qilish, nazariy 
bilim natijalarini 
Material bilan 
ishlash, 
asboblarni 
qo‘llash, asbob 
uskunalarni 
ishlata olish
 
Kasbga qiziqish, 
mexnat qilishga 
intilish, o‘rganishga 
tayyorgarlik, 
ma’suliyatni 
anglagan xolda 
faoliyat ko‘rsatish
 
O’QUV MAQSADLARINING 
SOXALARI
 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
113
 
 
 
2  - rasm.  O‘rganish pog‘onalari. 
«Bilish»  darajasi kognitiv soxaning eng quyi boskichi bo‘lib,u tushunchalar, 
dalillar  va  tamoyillarni  eslash  demakdir.  Bu    boskichda  shaxs  o‘zlashtirgan 
bilimlarini xotirada saqlashi va eslashi, ularni nomlashi va aytib bera olishi kerak. 
«Tushunish»     bosqichida o‘zlashtirilgan bilimlar  moxiyati oydinlashtiriladi 
va anglab etiladi. 
«Qo‘llash»  bosqichida  o‘zlashtirilgan  nazariy  bilimlar  turli  shaqllarda 
qo‘llaniladi. 
«Taxlil»  bosqichi    shaxsga  o‘zlashtirilgan  bilimlarni  taxlilkilish  imkonini 
beradi. 
 «Sintez»      boskichi    shaxsga  o‘zlashtirilgan    bilimlarni  o‘zaro  bir-biriga 
bog‘lash va umumiy aloqadorliklarni aniklash imkonini beradi. 
«Baxolash»  darajasi  eng  yukori  boskich  xisoblanadi.  Bu  bosqich   
olinganbilimlar   asosida   ma’lum   kadriyatlarga ta’lukli    xolatlarni    baxolash,   
karor    kabul    kilish,   muammolarni xal   qilish  va baxolash  mezonlarini yaratish 
ko‘nikmalarini zlashtirishni nazarda tutadi. 
SHuni  ta’kidlash  lozimki,  xar  bir  daraja  uzidan  oldingi  darajadagi  bilimlarni 
uzlashtirishni taqozo etadi. 
2.  Psixomotorik  o‘quv  maqsadlari  soxasi.Bu  o‘quv  maksadlari  soxasi  amaliy  ish 
jarayonlari  orkali  xosil  kilinadigan  ko‘nikma  va  malakalarni  egallashni  ko‘zda 
tutadi.  Bunda  psixika  orkali  boshqariladigan  mushkul  xarakatlari  (motorik 
xarakatlar) amalga oshadi. Amaliy faoliyat olib borish, misol uchun, biror asbobni 
ishlata  olish  malakasiga  ega  bulish  psixomotorik  o‘quv  maksadlari  soxosiga 
taaluqlidir.  Ushbu  o‘rganish  soxasi  inson  miyasi  tomonidan  boshqariladigan 
xarakatlarni  ifodalaydi.  Ular  esa  o‘z  navbatida  motorik  (muskul  xarakatlari  bilan 
6. Baxolash 
5. Sintez  
4. Taxlil qilish 
3. Qo’llash 
2. Tushunish
1. Bilish 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
114
 
bog‘lik) ko‘nikmalarni talab etadi. Psixomotorik xarakatlar oddiy, urta va kompleks 
xarakatlarga ajratilishi mumkin. 
3.  Affektiv o‘quv maqsadlari soxasi.Affektiv  o‘quv  maqsadlari  soxasi  shaxsning 
atrof  muxitga  bo‘lgan  munosabati,  boshqa  kishilar  bilan  o‘zaro  muomalasi,  xulki, 
jamoat  
joylarida  o‘zini  tutishi  kabi  umuminsoniy  kadriyatlarni  o‘zlashtirishi  bilan 
bog‘lik  bo‘lgan  kunikmalarni  egallashni  nazarda  tutadi.  Uni  aniklashda  maslak, 
manfaat,  munosabat  kadriyat,  intizom,  dunyokarash,  xavfsizlik  (xususan,  mexnat 
xavfsizligi) kabi emotsional xolatlardan kelib chikiladi. 
Xulosa kilib aytganda, ixtiyoriy ta’lim jarayoninio‘ maksadi xar uchala o‘quv 
maqsadlaridan  iborat  bo‘ladi.  Nazariy  darsda  ko‘prok  kognitiv  soxa,  amaliy 
ta’limda  esa  ko‘prok  psixomotorik  soxa  buyicha  bilimlarni  egallashga  e’tibor 
qaratish  lozim.  Affektiv  soxaga  kupincha  uncha  e’tibor  berilmasdan  kelinar  edi. 
SHaxs kamolotiga yangicha nazar bilan karalayotgan va katta e’tibor berilayotgan 
bugungi kunda bu soxa yanada katta axamiyat kasb etib bormokda. 
O‘quv maqsadlarini ifodalashda kuyidagilarga e’tibor berish kerak: 
- aniqquyilganligiga;  
-  o‘lchanadiganligiga; 
- realligi, amalga oshirish mumkinligiga; 
- vaqt jixatdan belgilanganligiga. 
O‘quv  maqsadlarini  ifodalashda  muayyan  anik  ish  yoki  xatti-xarakatni 
ifodalovchi fe’llardan foydalaniladi.