Toshkent kimyo –texnologiya instituti «silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasi» kafedrasi nazariy elektrokimyo

Cu²⁺+Zn^o Su^o+Zn²⁺
G^ =G^₁ +G^₂ = -212 kJ
Bunday reaktsiyalar elektrokimyoviy reaksiyalar deyiladi.
Xuddi shu reaktsiya probirkada ham ketadi. Lekin bunda xosil bo‘lgan Q-energiya issiqlik energiyasiga aylanib tashqariga tarqalib ketadi. Sabab, bunda oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari bir joyda ketadi va elektronlar qaytaruvchidan oksidlovchiga bevosita o‘tadi. Shuning uchun bu elementlarning holati tartibsiz bo‘lib, reaktsiya natijasida ajralib chiqqan energiya issiqlik energiyasiga aylanadi, bunday oddiy reaktsiyalar kimyoviy reaktsiyalar deyiladi.
Gal’vanik elementlarda oksidlanish-qaytarilish reaktsiyasining sodir bo‘li-shining o‘ziga xos xususiyati – elektron qaytaruvchi (Zn) dan oksidlovchi (Cu) ga tashqi zanjir orqali o‘tib, ish (W) bajaradi. Zanjirdagi tok yo‘nalishining termodi-namikaning II qonuniga muvofiq Gibbs energiyasi G orqali– bashorat qilish mumkin. Masalan, Daniel - Yakobi elementi uchun
G= -212 kJ
ga teng. Bu 1 mol’ Zn erigandagi bajarilgan elektr ishi. U manfiy qiymatga ega, chunki misning qaytarilishi o‘z-o‘zidan sodir bo‘lyapti.
Shunday qilib, hamma oksidlanish-qaytarilish rеaktsiyalari ma'lum sharoitda o’tkazilganda (galvanik elеmеntda) elеktr oqimi hosil bo’ladi.
Agar ushbu gal’vanik elementga tashqaridan tok berilsa (EYuK=1,1V dan ko‘proq) qaytar reaktsiya sodir bo‘ladi:
Cu⁰ + Zn²⁺ ↔ Cu²⁺ + Zn⁰ G=212 kJ.
Gibbs energiyasi bu jarayonda (+) qiymatga ega. Chunki, ish tashqaridan energiya berish hisobiga bajarilmoqda.
Bunday elementlar qaytar gal’vanik elementlar deyiladi.
Doimiy tok manbai sifatida akkumlyatorlardan foydalanishdan ilgari, tok manbai sifatida batareykalardan foydalanilgan. Kimyoviy reaktsiya tugashi bilan batareykalarni ishlatish muddati ham tugagan. Ularni qayta tiklash mumkin bo‘lmagan. Bunday gal’vanik elementlar (Vol’ta) – I tip gal’vanik elementlar deb atalgan.
Demak, Vol’ta elementi qaytmas elementlarga misol bo‘ladi.
Zn → Zn²⁺ +2e^- Cu → Cu²⁺ +2e^-