Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

---

157 

 

Vazifa:   1. “Tabiat va inson” mavzuida ilmiy nutq yozing.  

2. 

“Ekologik muammolar” bo‘yicha “Klaster” tuzing. 

 

RAVISH 

Qanday?, qancha?, qachon? singari so‘roqlarga javob bo‘lib, harakatning holati, daraja-

miqdorini bildirgan so‘zlar ravish sanaladi. 

Ravish, asosan, fe’lga bog‘lanadi va gapda ko‘proq hol vazifasida keladi. 

Harakat-holatning bajarilish tarzi, payti, o‘rni, daraja-miqdori kabi belgilarini bildiruvchi 

va qanday? qachon? qayer? qancha? singari so‘roqlarga javob bo‘luvchi so‘zlar ravish 

deyiladi. 

Mustaqil ma’noli o‘zgarmas so‘zlar ravishlar deb ataladi. 

Ravishlar belgini, miqdor yoki holatni, o‘rin, payt ma’nolarini ifodalaydigan, lug‘aviy 

shakllarga ega bo‘lmagan mustaqil ma’noli o‘zgarmas so‘zlardir. Ular ma’nosi bilan ot, 

sifat, sonlarga yaqin turadi.  

 

1-mashq. Nuqtalar o‘rniga kеrakli ravishlarni qo‘yib, gaplarni ko‘chirib 

yozing. 

1. Tonggi shabada … esmoqda. 2. O‘qituvchimiz mavzuni … 

tushuntirdi. 3. Olya o‘rtoqlari bilan … gaplashdi. 4. Volodya uni ko‘rgani 

… kеlib turdi. 5. Ikkovlari suhbatlashib … jo‘nab kеtdilar. 

 

Qo‘yish uchun so‘zlar: mayin, yaxshi, o‘zbеkcha, tеz-tеz, shoshmasdan. 

 

2-mashq. Nuqtalar o‘rniga mos so‘zlarni qo‘yib, gaplarni yozing va rus tiliga og‘zaki 

tarjima qiling. 

  1. … mеn o‘zbеk tilini bilmas edim. 2. … o‘zbеk tilini o‘rgana boshladim. 3. … sеn 

yangi matnning mazmunini yaxshi tushundingmi? 4. … qiyin matnlarning mazmunini aytib 

bеra olmayman. 5. … univеrsitеtimizda o‘zbеk tili to‘garagi ochildi. 6. … to‘garak 

mashg‘uloti yaxshilanmoqda. 

  Qo‘yish uchun so‘zlar: hozir, kundan-kunga, ilgari, bugun, hozircha, yaqinda, o‘tgan yili. 

 

3-mashq. So‘roqlar yordamida birinchi ustunga payt ravishlarini, ikkinchi ustunga o‘rin 

ravishlarini ko‘chiring. 

  Erta, oldinda, ertaga, ichkari, ichkarida, tashqari, hozir, hozirdan, hali, yuqoriga, avval, 

ilgari, past, o‘rtada, chapda, chapdan, ertalab. 

 

4-mashq. So‘roqlar yordamida aniqlab, holat ravishlarini birinchi ustunga, daraja-

miqdori ravishlarini ikkinchi ustunga yozing. 

  Ko‘p, tеz, oz, ko‘plab, asta, darrov, bir, oz, mo‘l, birdan, piyoda, to‘la, qattiq, ancha, 

to‘satdan, tеzdan, do‘stona, botirlarcha, eskicha. 

 

TEST SAVOLLARI 

1.  So‘zlashuv uslubiga xos so‘z qo‘llangan qatorni aniqlang. 

A) Eshikdan ko‘zoynak taqqan Xayri xola ko‘rindi. 

B) Bizni tabriklab qo‘ying, onajon, rahbar bo‘ldik. 

C) Traktorni tomorqamga oborib ishlayapmanmi, olifta-quruq! 

D) Ular boshlarini ko‘tarib, suyukli muallimni tabassum bilan qarshiladilar.