Toshkent kimyo-texnologiya insituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti

Atmosfera havosining fizik xususiyatlarining gigiyenik ahamiyati
Atmosfera havosining fizik xususiyatlari uning barometrik bosimi, havoning harakat tezligi, havoning nisbiy namligi, havo harorati va elektrlanganligi holati bilan belgilanadi.
Barometrik bosim. Yer yuzida atmosfera bosimining o'zgarishi ob-havo sharoiti bilan bog'liq va kun davomida 4-5 mm hg ust. dan oshmaydi. Shu bilan birga, inson hayoti va ishi faoliyati uchun maxsus sharoitlar mavjud bo'lib, ularda atmosfera bosimining pastga va yuqoriga qarab sezilarli tebranishlari mavjud.
Inson tanasiga atmosfera bosimining ta'siri balandlikka parvoz qiladigan uchuvchilarda, alpinistlar va sayyohlarda balandlikka ko'tarilishda kuzatilishi mumkin. Bunday sharoit odamlarda tog' kasalligini rivojlanishiga sabab bo'lishi mumkin. Tog’ kasalligining asosiy etiologik omili - balandlikka ko'tarilayotganda nafas olayotgan havoda kislorod bosimining qisman pasayishidir. Tog' kasalligining simptomlari xilma-xil bo’lib, tez yoki bosqichma-bosqich rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Avvalo markaziy asab tizimi va sezgi organlariga, so'ngra yurak-qon tomir va nafas olish tizimlariga zarar etkazish alomatlari paydo bo'ladi. Bu eyforiya, kayfiyatning o'zgarishi, ko'rish keskinligining pasayishi, eshitish qobiliyatining pasayishi, burundan qon ketish va boshqalar bilan namoyon bo'ladi.
Tog’ kasalligi balandlikka ko'tarilgandan keyin bir necha soat yoki bir necha kun ichida sekin rivojlanadi. Uchuvchilarda tog’ kasalligi o'tkir yo'l bilan kechishi tavsiflanadi. Atmosfera bosimining oshishi suvosti tunnellari, metro quruvchilar, g'avvoslar uchun asosiy mehnat sharoit omili hisoblanadi. Dekompressiya kasalligini rivojlanish xavfi doimiy atmosfera bosimi ko'tarilishi bilan yuzaga keladi - gaz emboliyasi vaqtida qon tomirlarida tiqilib qolish xavfi ortadi.


Havoning harakat tezligi. Harorat va bosimning maqbul bo’lishi havo massalarining harakatini belgilaydi. Havoning harakati yo'nalish va tezligi bilan tavsiflanadi. Havo yo'nalishi dunyoning shamol esayotgan tomoni bilan belgilanadi va tezlik vaqt (m/s) ichida havo massasi bosib o'tgan masofa bilan belgilanadi. Aholi punktlarini rejalashtirish, turar joy binolari, kasalxonalar va bolalar muassasalarini hududda loyihalashtirishda o’sha hududdagi shamolning yo’nalishini hisobga olish kerak. Har bir hudud shamollarining asosan bir yo'nalishda muntazam ravishda takrorlanib turishi bilan xarakterlanadi. Berilgan joyning shamol harakat yo'nalishini bilish uchun shamollar guli aniqlanadi. Shamollar guli - bu yil davomida ma'lum bir hududda kuzatilgan rumblar bo'yicha shamollarning paydo bo'lishi chastotasi sonining grafik tasviridir.
Kuchli shamol terining konvektsiyasi va bug'lanishi bilan issiqlik uzatilishini keskin oshiradi. Issiq kunlarda shamol tanaga foydali ta'sir ko'rsatadi, chunki u haddan tashqari issiqlikdan himoya qiladi. Past haroratlarda va yuqori namlikda esa havo harakati gipotermiyaga yordam beradi.
Havo harakatining gigienik ahamiyati shundan iboratki, u binolar xonalarini havosini almashinuviga yordam beradi, shuningdek atmosferadagi ifloslanishlarni chiqarib o'z-o'zini tozalashida muhim rol o'ynaydi. Havoning harakati meteorologik omil bo'lib, havo harorati va namligi bilan birgalikda insonning issiqlik almashinuviga ta'sir qiladi. Shamolning gigienik qiymati shundaki, u ko'chalarni, hovlilarni ventilyatsiya qilishga va xonalarda tabiiy shamollatishni kuchaytirishga yordam beradi.