Тошкент кимё – технология институти

Termoplastlardan quyish usuli bilan buyum olish texnologiyasi sxemasi 

---

73 

---

74 
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR 
1.
Quyish mashinasi 
2.
Silindr 
3.
SHnek 
4.
Plastikatsiya mexanizmi 
5.
SHakl berish mexanizmi 
6.
Inteksiya 
7.
Intruziya 
8.
Quyish kanali 
9.
Qoldiq bosim 
10.
Antiadgeziv 
11.
Quyish sikli 
12.
Asosiy texnologik parametrlar 
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 
1.
Termoplastik va termoreaktiv materiallarni bosim ostida quyish usuli bilan buyum olishda 
ularga qanday talablar qo‘yiladi? 
2.
Bosim ostida quyish jarayonlarida termoplast va termoreaktivlarda qanday fizik-kimyoviy 
protsesslar sodir bo‘ladi? 
3.
Bosim ostida quyish texnologik prametrlari buyum sifatiga qanday ta’sir etadi? 
4.
Bosim ostida quyin uchun PTR qanchani tashkil qilishi kerak, bu ko‘rsatkichni 
ekstruziyalash usuli bilan taqqoslang? 
5.
«Qolipdagi bosim-vaqt» quyish diagrammasini tahlil qilib bering? 
FOYDALANISH UCHUN ADABIYOTLAR 
Asosiy adabiyotlar 
1.
«Osnov
ы texnologii pererabotki plastmass» pod red. V.N.Kuleznyova i V.K.Guseva, 
Moskva, «Ximiya», 1995 g. s.362-400 
Qo‘shimcha adabiyotlar 
2.
G.A.SHvetsov i dr. «Texnologiya pererabotki plastmass», Moskva, «Ximiya», 1988 g. s. 
172-227 

---

75 
8-MA’RUZA 
PRESSLASH 
 
Buyum olish uchun polimer materiallar quyidagi holatda bo‘lishi mumkin: kukun, granul, tabletka, pasta va boshqa shakllarda. Bunaqangi 
materiallarga buyum shaklini berish uchun unga tashqi bosim ta’sir qilishi kerak, bu orqali material buyum shaklini oladi va zichlanadi. 
Kompression presslashni operatsiyalar bo‘yicha sxemasi 
a – press materialini solish; b – qolipni yopish; v – qolipni ochish va buyumni olish. 1 – itargich; 2 – 
press-material; 3 – puanson; 4 – matritsa; 5 – buyum. 
Presslash - texnologik jarayondir. Bu usul orqali polimer materiallardan buyum ishlab 
chiqariladi. Bu usulda bosim ta’sirida material plastik deformatsiyaga uchrab, qolip formasini 
egallaydi. Agar shakllantirilayotgan material isitmasdan turib plastik deformatsiyaga qobiliyatli 

---

76 
bo‘lsa, unda jarayon sovuq formada olib boriladi va u 
sovuq presslash
deyiladi. Issiq qolipda 
shakllash 
issiq presslash
deb ataladi. 
Bu usul, agar shakllash uchun presslanayotgan material qovushqoqligini kamaytirish lozim 
bo‘lsa yoki shakllash vaqtida choklanish reaksiyasi ketishi uchun unga yuqori harorat ta’sir etish 
kerak bo‘lsa qo‘llaniladi. Bu keltirilgan jarayon bosim ostida ketadi. Issiq presslash uskunalarga, 
moslamalarga qarab ular: kompression (to‘g'ri) yoki quyish (transfern
ыy) presslash deyiladi. 
SHunday qilib, termoreaktiv polimer materiallardan buyum olish, materialning plastik 
deformatsiyalanishiga asoslangan bo‘lib, bu deformatsiya bosim va haroratning bir paytda ta’sir 
etilishida amalga oshiriladi. SHu bilan bir paytda shakllanish turg'unligi bog'lovchini kimyoviy 
reaksiyasini choklanish tufayli vujudga keladi (uch o‘lchamli struktura hosil bo‘ladi). 
Presslash ko‘proq fenol-formaldegidlari, melamin formaldegidlari, epoksid, tuyinmagan 
poliefir smolalari asosida tayyorlangan kompozitsiyadan buyum olishda qo‘llaniladi.