Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro filiali

o


L


100%


^{L L}o


s=

amunaning nisbiy uzayishi % hisobida quyidagi formuladan topiladi:

Bu yerda L₁ - namunaning o’zilgandan keyingi uzunligi Lo - namunaning hisobiy uzunligi

Namunaning kundalang kesimi yuzining nisbiy torayishi quyidagi formuladan topiladi:

<р = ^Fo-^-100%

^Lo

Bu yerda F_o - namuna kundalang kesimining sinashdan oldingi yuzi F₁ - uzilish joyidagi kundalang kesim yuzi

Metallarning qattiqligini sinash.

Metallarning qattiqligi tez sinaladi va murakkab namunalar talab etilmaydi. Bundan tashqari metallarning qattiqligi ba’zi hollarda ularning boshqa mexanikaviy xossalari to’g’risida xulosa chiqarishga imkon beradi. Biror materialning yuzasiga shu materialdan qattiqroq jismning botishiga ko’rasatgan qarshiligi uning qattiqligi deyiladi.

Materiallarning qattiqligini aniqlashning quyidagi usullari mavjud:

1. 
   Brinel usuli
   
2. 
   Rokvell usuli
   
3. 
   Vikkers usuli
   
4. 
   Materiallarning zarbiy qovushhqoqligini Mayatnikli koper yordamida aniqlash.
   

Brinel usulida toblanmagan metallrning, rangli metallar va ular asosidagi qotishmalarning qattiqligini aniqlashda qo’llaniladi. Qattiqligi aniqlanishi kerak bo’lgan metallarning xiliga va uning qalinligiga qarab diametri 2,5; 5 va 10 mm li toblangan po’lat sharcha sinaluvchi namunagacha R kuch bilan asta-sekin botiriladi. Natijada namuna sirtida d diametrli sharaviy segment shaklidagi iz qoladi. Brinel bo’yicha qattiqlik soni NV uyidagi formula bilan aniqlanadi:

Р Н

^НВ=F [^H]

F M

Agar sharchaning metalldagi qoldirgan izining yuzini sharcha diametri "D" va iz chuqurligi "h" orqali ifodalashak, unda izning yuzi quyidagicha:

FqnhD[mm²]

Izning chuqurligini o’lchash qiyin bo’lganligi sababli, F quyidagi formuladan topiladi: