Тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш мухандислари институтининг бухоро филиали

§ 3.7. Тажриба далалари тупроғининг шўрланишига суғориш
усулларининг таъсири.
Тажриба ва назорат далаларида, тупроқнинг шўрланиши бўйича маълумотлар 4.7.1-жадвалда келтирилган бўлиб, ғўзанинг назорат вариантининг ҳайдалма қатлами (0-30 см) да вегетация бошида хлор-иони миқдори тупроқ оғирлигига нисбатан 0,015 % ни, вегетация охирига бориб 0,026 % ни, тупроқнинг фаол қатламида (0-100 см) мос равишда 0,013 % ни ва 0,022 % ни ташкил қилди. Ҳайдалма қатламда вегетация бошида қуруқ қолдиқ 0,292 % ни, вегетация охирида 0,497 % ни ташкил қилиб, тупроқнинг фаол қатламида эса, тегишли равишда 0,276 % ни ва 0,446 % ни ташкил қилиб, мавсумий туз тўпланиш коэффициенти ҳайдалма қатламда: хлор-иони бўйича 1,73 ни ва қуруқ қолдиқ бўйича 1,70 ни ташкил қилди. Тупроқнинг фаол қатламида тегишли равишда 1,69 ва 1,62 га тенг бўлди.
Томчилатиб суғорилган 2-вариантда ғўза тажриба даласи тупроғининг ҳайдалма (0-30 см) қатламида вегетация бошида хлор-иони 0,014 % ни ва вегетация охирида 0,025 % ни ташкил қилди. 0-100 см қатламда мос равишда 0,012 % ни ва 0,021 % ни ташкил қилди. Ҳайдалма қатламда вегетация бошида қуруқ қолдиқ 0,297 % ни ташкил қилган бўлса, вегетация охирида 0,526 % ни ташкил қилди. Тупроқнинг фаол қатламида мос равишда 0,282 % ни ва 0,479 % ни ташкил қилди ҳамда мавсумий туз тўпланиш коэффициенти ҳайдалма қатламда хлор-иони бўйича 1,79 ни, қуруқ қолдиқ бўйича1,77 ни ташкил қилиб, 0-100 см қатламда мос равишда 1,70 ва 1,76 га тенг бўлди.
3.7.1-жадвал
Ғўза тажриба ва назорат далалари тупроғининг шўрланишига суғориш усуллари ва тартибларининг таъсири, тупроқ оғирлигига нисбатан %.

Вариантлар	Қатламлар, см	Вегетация бошида		Вегетация охирида		Мавсумий туз тўпланиш коэффициенти
		хлор-ион	қуруқ қол-диқ	хлор-ион	куруқ қол-диқ	хлор-ион	қуруқ қолдиқ
1	0-30	0,015	0,292	0,026	0,497	1,73	1,70
	0-100	0,013	0,276	0,022	0,446	1,69	1,62
2	0-30	0,014	0,297	0,025	0,526	1,79	1,77
	0-100	0,012	0,282	0,021	0,479	1,70	1,76

Шундай қилиб, суғориш усулиининг тупроқ туз режимига таъсири таҳлилига кўра, барча вариантларда вегетация даврининг охирида тупроқнинг ғўза илдизи жойлашган 0-100 см қатламида туз тўпланади. Туз ҳайдалма 0-35 см қатламда бошқа қатламларга нисбатан кўпроқ тўпланди. Туз тўпланишининг жадаллиги томчилатиб суғориш усулида суғорилган 2 вариантларга нисбатан катта суғориш меъёрлари билан суғорилган назорат вариантида камроқ бўлди.