Тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш мухандислари институтининг бухоро филиали

3.4.1-расм Дала шароитида томчилатиб суғориш мосламасини ўрнатиш жараёнлари.


Расм 3.4.2. Дала шароитида томчилатиб суғориш мосламасини сув омборида тиндириб насослар билан юбориш жараёнлари.

§ 3.5. Ғўзани суғориш тартиби

Назорат даласининг бир мартта бериладиган суғориш меьёри «Чиполетти» сув ўлчагичи ёрдамида ўлчаб борилди. Суғориш меьёрини ҳисоблашда тупроқнинг сув-физик хусусиятини ва намланиш чуқурлигини ҳисобга олган ҳолда белгиланган тупроқ намлик қийматига кўра назорат даласининг бир марта бериладиган суғориш меьёрини қуйидаги Рижов С.Н. формуласи бўйича аниқланди.
Назорат далаларини суғориш меъёрлари қуйидаги формула бўйича аниқланди.

бу ерда: W_ЧДНС – тупроқ оғирлигига нисбатан чекланган дала нам сиғими, %;
W_ҳн - тупроқ оғирлигига нисбатан суғоришдан олдинги ҳақиқий намлиги, %;
J – тупроқнинг ҳажмий оғирлиги, г/см³ ;
h – ҳисобий қатлам қиймати, м;
k – суғоришда буғланишга сарфланган сув сарфи, м³/га (ҳисобий қатламда етишмаган намликнинг 10 % и).
Тажриба майдонларида ғўзани суғориш илмий иш дастурида қабул қилинган тизим асосида амалга оширилди. Бунда вариантлар бўйича суғориш муддатлари ва суғориш меъёрлари тупроқ таркибидаги намлик даражаси асосида аниқланди. 2-вариантда униб-чиқиш - гуллашгача бўлган фазасида суғориш меъёрини аниқлашда тупроқ намлиги 0-50 см.даги, гуллаш - кўсак тугиш фазасидаги суғоришлар 0-70 см қатламдаги, пахта пишиш ва очилиш фазасида суғоришлар 70 -100 см қатламдаги тупроқ намлиги бўйича аниқланди.

3.5.1-жадвал

Ғўзани суғориш тартиби

Вариантлар	Кўрсат-кичлар	Суғоришлар, м^3/га						Суғориш схемаси	Мавсумй суғориш меьёри, м^3/га
		1	2	3	4	5	6
В-1	суғориш муддати	26.06	16.07	05.08	28.08			1-3-1	5560
	суғориш оралиғи		20	19	21
	суғориш меьёри, м^3/га	1240	1170	1176	1194	780
В-2	суғориш муддати	24.06	06.07	19.07	02.08	15.08	27.08	1-5-0	2864
	суғориш оралиғи		12	13	14	13	12
	суғориш меьёри, м^3/га	487	476	462	488	480	471
	суғоришлар давомийлиги, соат	6^48	6^36	6^20	6^50	6^40	6^30

Тажриба ва назорат далаларида олиб борилган тадқиқотлар бўйича олинган натижалар келтирилган 4.5.1- жадвалдаги маълумотларга асосан, тажрибанинг ишлаб чиқариш назоратида вегетация даврида суғориш 1-3-1 схемаси бўйича ғўза беш мартта суғорилди, ғўза экилгач чигит униб чиққандан то гуллагунча ва гуллаш-ҳосилга кириш давриларда катта суғориш меьёрлари (1170-1240 м³/га) ҳисобига тупроқнинг мўлжалланган қатламида суғориш олди намлик даражаси муттасил юқори бўлиши таьминланди, ҳосил пишиб етилиш даврида ғўза кам меъёрда суғорилди, мавсумий суғориш меьёри 4780 м³/га ни ташкил қилди. Суғоришлар ўртасидаги давр 19-21 кунга тенг бўлди.