Toshkent farmatsevtika instituti

Z.Epitop (atigen determinant) Ag molekulasining fragmenta yoki bo‘lakchasi (antigen molekulasining ichida yoki tashkarisida joylashgan bo‘lishi mumkin).

Immun javobni keltirib chikara oladigan uning maxsusligini ta’minlovchi antigen determinant antitela bilan yoki limfotsitlarni retseptorlari bilan maxsus birika olishlari mumkin.

7..2-rasm

Antigenni ko‘p qirrali xususiyatilari. Ashiteilщ) immunogenlik xususiyatlariga qarab to‘la qimmatli, ya’ni immun reaksiyasini keltirib chikara oladi, tula kimmatli emas antigenlarga 'bo‘linadi. Tula kimmatsiz Ag o‘zlari immun reaksiyani keltirib chikara olmaydi, ularni gaptenlar deb ataladi.

Gaptenlar antigen xususiyatga ega lekin, immunogenlik xususiyati yuk. gaptenlar tashib yuruvchi (shliper) moddalar bilan birikkanda tula kimmatli bo‘lishlari mumkin. Immunogenlik xususiyati tiklanadi. Gaptenlar bo‘lishi mumkin, oddiy gaptenlar (disxaridlar, organik birikmalar komplekslar -pretsipitatsiyalanuvchi) - polipeptidlar, polisaxaridlar, nuklein kislotalari.

Antigenlarni tabiati - Ag bo‘lishi mumkin. Oksil, polisaxarid, nuklein kislotali yoki oksillar va oksil bilan yoglar birikmasi (lipoprotein) yoki oksid bilan yoglar birikmasi (glikoprotein) yoglar uglevodlar birikmasi glikolipidlar bo‘lishi mumkin. Bundan tashkari bakteriyalar toksinlari, virus fermentlari (neyrominidaza, gemagglyutinin) kon zardob oksillari va b.x. xam antigen bo‘lishi mumkin.

Ekzogen antigenlar- antigenni endotsitoz yuli bilan xazim kilib (fagotsitlar) ularni Ag - deperminant kismini o‘zini membranasiga P -sinf MNS molekulalari bilan chikarib kuyadi. Bu antigenlarni T-effektor oldi V-limfotsitlar aniklab o lishi mumkin, 'ya’ni bu tipdagi Ag organizmga tashkaridan tushadi.³

Endogen antigenlar - o‘zi organizmni xujayralarini maxsuloti, ko‘pchilik xollarda virus oksillari xujayralar tomonidan sintez kilinadi, anamal oksillar, opuxol xujayralari ularni Ag- deperminantlari SD8 T-limfotsitlar tomonidan tavsiya kilinadi, MNS T sinf molekulalari bilan birgalikda.

Autoantigenlar - ba’zi bir Ag ma’lum bir sharoitda organizmda Ag xususiyatini namoyon kilishi mumkin, kachonki bu xujayralar o‘zlariga immun sistemani tolerantligi yukolgan bo‘lsa (kuyganda, yukumli kasallanishdan so‘ng, nurlanish va x.). bundan tashqari organizmda tabiiy autoantigenlar xam avjuddir. Bo‘larga kiradi ko‘z gavxari, qalqonsimon bez, bosh miya xujayralari, sperma va x.

Antigenlarni maxsusliklari.

l.Typ maxsusligi. Xar bir tur o‘z antigen xususiyati bilan boshka turlardan fark kiladi. M: odam - maymundan, ot - eshakdan va x. Mana shu xususiyati turlarni bir-biridan farklashda sud tibbiyotida kullaniladi.

.Gurux maxsusligi. Xar bir tur ichida antigen xususiyati bilan bir biridan farklanuvchi guruxlar mavjud. M: odamda eritrotsitlar membranasidagi antigen buyich AVO guruxlarga bo‘lish mumkin. Fenotipda 4 guruxga bo‘lib keladi. A, V, AV, O gruppalar.

Xujayra va tukima maxsusligi. Organizmdagi ko‘plab xujayralar, tukimalar, organlar Ag jixatdan bir-birlaridan farklanadi. M: odamning yuragi antigen jixatdan buyrakdan, yugon ichak ingichka ichakdan va x.

A.Boskichli maxsuslik. Organizmni xar bir rivojlanish boskichi o‘zini Ag xususiyati bilan farklanadi, ya’ni tugilmasdan xomila ag bilan tugilgandan keyingi Ag tugri kelmaydi.

5 .Tip maxsusligi. Ko‘prok mikroorganizmlarga kullaniladi. M: pnevmatok kapsula ag buyicha bir necha tiplarga bo‘linadi.

v.Getrogen maxsuslik. Uxshash Ag ega bo‘lgan organizmlar uchraydi, o‘zok avlodlar yoki turlar urtasida ag deperminanti uxshash bo‘lishi mumkin. M: Forsman antigeni AT kesishgan reaksiya berishi mumkin. Mushuk, it, kuy, dengiz chuchkasy eritrotsitlarda uchraydi. At bilan kesishgan reaksiya beradi.

1.Antigen mimrikriya. Oldingi xususiyatga uxshash, lekin bakteriyalar bilan odam organizmi organlari urtasidagi antigen uxshashlik kushiniladi. M: ulat ko‘zgatuvchisi Ag O grux eritrotsitlari Ag Bilan uxshashdir, vabo antigenlari ingichka ichak Ag bilan va x.

8. Ustma Ag. Rak kasalligi xolatida xosil bo‘lishi mumkin.yu ko‘pchilik xujayralar Ag yigilmasi xavfli transformatsiya davrida uchrashi mumkin. Xujayra membranasiga anamal Ag ekspress bo‘lishi ko‘zatiladi. Bunday antigenlarni anamal Ag yoki onkogen antigen deb ataladi. Mikroorganizmlarni antigenlari.

YUqumli kasalliklarni oldini olish va davolash uchun vaksina va zardoblar juda ahamiyatli hisoblanadi. Ularning jonli, jonsiz, kimyoviy vaksinalar va anatoksinlar ka`bi turlari mavjud bo`lib, o`ziga xos xususiyatlariga ko`ra bir-biridan farqlanib turadi. Vaksinalar – organizmga yuborilganida uni kasallikdan saqlab qoladigan preparatlar. Vaksinalar tayorlanishiga qarab 1) o‘ldirilgan mikroblardan olingan vaksinalar-mikrobga temperatura, ximiyaviy moddalar ta’sir etirilib mikrob hujayrayrasini emirish orqali antigen olinadi. Bo‘larga qorin tifi, vabo, ko‘kyo‘tal kaaslliklari vaksinalari kiradi; 2) tirik, lekin zaiflashtirilgan virulentligi pasaytirilgan tirk mikroblardan tayyorlangan vaksinalar kiradi. Mikroblarni o‘sishi va ko‘payishi uchun nokulay sharoit, xayvonlarga qayta-qayta yuborish natijasida olinadi. Hozirgi vaqtda Sil (BSJ), brutsellyoz, tuleremiya, gripp, poliomielit profilaktikasi uchun ishlatiladigan vaksinalar shular jumlasidandir.

3) xujayralarni o`ldirish yoki kuchsizlantirish vositasida u yoki kompanentlarni ajratib olish usuli asosida ayrim antigenli mikroorganizmlardan kimyoviy vaksinalar tayyorlanadi. Qorin tifi qo`zga`tuvchi mikroorganizmlarning a;uminy gidrat oksidida olingan O-antigenlardan tashkil topgan qorin tifi vaksinasi kimyoviy vaksinalardan biri hosiblanadi.

Immunitet rektsiyalari antigen bilan antiteloning spetsifik ravishda oʼzaro taʼsir qilishiga asoslangan. Maʼlum antigenlar yordamida bemor yoki tekshirilayotgan odamning qon zardobida antitelolar bor yoʼqligini aniqlash mumkin ( infektsion kasalliklarning serologik diagnostikasi ) . Muayyan antigen va unga mos keladigan antitelolarning oʼzaro reaktsiyasi oʼzining spetsifiklik darajasi yuqoriligi va oʼta taʼsir chanligiga koʼra yuqumli kaslliklarni aniqlash va tibbiy – biologik tadqiqotlarda keng qoʼllaniladi.

Immun reaktsiyalari antignelarning holati va antigenlar bilan anti telolar oʼzaro reaktsiyaga kirishadigan muhitning oʼziga xos xususiyatlariga koʼra agglyutinatsiya, pretsipitatsiya, lizis, komplementlarni bogʼlash, neytrallash kabi turlarga boʼlinadi.

Yuqumli kasalliklarni laboratoriyada aniqlashda serologik reaktsiya lardan keng foydalaniladi. Ular:

1) kasal zardobidan antitelolarni aniqlash, yaʼni yuqumli kasalliklarni serologik diagnostika usuli boʼyicha aniqlashda;

2) mikroorganizmlarni identifikatsiya qilgan holda ularning turi va serovarlarini aniqlashda qoʼllaniladi; Bunda nomaʼlum komponent muayyan maʼlum boʼlgan komponentga nisbatan aniqlanadi. Masalan,kasal odam zardobidagi antitelolarni aniqlash uchun muayyan mikroorganizmning laboratoriyada tayyorlangan kulьturasi olinadi. Аgar zardob muayyan antigen bilan reaktsiyaga kirishsa, bu uning tarkibida oʼsha antigenga mos keladigan antitelo mavjudligini koʼrsatadi, bu sinab koʼrilayotgan mikroorganizm tekshirilayotgan bemorning organizmida kasallik qoʼzgʼotganligi maʼlum boʼladi. Аgar kasallikni keltirib chiqargan mikroorganizmni aniqlash va uni ajratish zarur boʼlib qolsa, u holda oʼsha mikroorganizm muayyan immunli zardob reaktsiyasiga koʼra sinab koʼriladi. Reaktsiyaning ijobiy natija berishi, ajratib olingan mikro- organizm jonivor immunlangan mazkur zardobga ident ( oʼxshash ) ekanligidan darak beradi.