Toshkent farmatsevtika instituti

Patogenligi: Soglom organizmning immun-tizimi odatda atrof muxitdagi va odam ichidagi xar xil mikroblar, viruslar, zamburuglar va sodda bir xujayrali jonivorlarning xujumlaridan saklab turadi. Immun tizim shu bilan birga xatarli usma xujayralarining ko‘payishiga xam yul kuymaydi. Demak, immun tizim organizmning juda murakkab va ishonchli ximoya vositasidir.

OIV odam organizmiga tushgan, bir kancha vakt ozod xolatda yoki immunoglobo‘linlar bilan nospetsifik kompleks xosil kilib, aylanib yuradi. Keyinchalik esa u T-limfotsitlarning regulyator subpopulyasiyalaridan biri T-xelperlarning T 4 retseptorlariga adsorbsiya bo‘ladi, undan tashkari monotsitlar va makrofaglarga xam yopishib oladi, chunki ularning xam tashki membranasida umumiy maxsus T 4 retseptorlari uchraydi. SHu xujayralarning 10-100 mingtasidan bittasi OITS virusi bilan zararlanadi. T 4 retseptori OIV virioni kobigining tarkibiga kiruvchi glikoprotein bilan birikadi va shu joyda xujayra ichiga karab botik xosil kiladi, bu keyinchalik pufakchaga (vezikula) aylanadi, sung esa shu pufakcha virus bo‘lakchasini xujayra ichiga olib kiradi. Xujayra ichida virionning deprotennizatsiyasi, uning nuklein kislotagacha «echinishi» ko‘zatiladi. Nuklein kislotada bo‘lsa kayta transkriptaza fermenti yordamida ikki zanjirli DNK xosil bo‘ladi. U ba’zan provirus deb xam ataladi. Provirus xujayra yadrosiga kirib oladi va xromasomaga birikadi yoki ozod xolatda yadroda turib koladi.

Provirusning faollashish mexanizmi xali tulik urganilmagan bo‘lsa xam, lekin bunda xujayra genlari bilan birgalikda provirus makrofag tomonidan faollashtiriladi, deb xisoblanadi. Bu faollashish virus RNK si, oksillari va boshka kismlarining sinteziga olib keladi. SHundan sung, virus bo‘laklarining yigilishi ko‘zatilib, etilgan viruslar kurtaklanish yuli bilan ajralib chikadi. Ko‘p mikdorda virus bo‘laklarining xosil bo‘lishi va «xujayin» xujayrani yorib chikishi, uning (T-xelperning) tashki kobigini erishiga (lizis) olib keladi. Lekin limfotsitlarning xalok bo‘lishi uchun viruslarning uning ichida ko‘payishi shart emas, chunki membrana glikoproteidlari xujayra bilan simplast xosil kilib, uni ko‘paymay turib xalok kiladi. Bo‘larning xammasi konda t-xelperlarning keskin kamayishiga olib keladi.

Odam immun tizimida bu virusga karshi antitelolar xosil bo‘ladi, lekin ular etarli darajadagi ximoyaga olib kelmaydi. Bunday o‘zini ximoya kila olmaslikning sabablari tugrisida bir kancha gipotezalar bor. Xisoblanadiki, «xujayin» xujayradan kayta xosil bo‘lib chikkan virus doimo xam oldingilarning anik nusxasi bo‘lmay, balki o‘z yo‘zasidan oxgina bo‘lsa xam o‘zgarishiga ega. Antitelolar esa antigenlarning kat’iy ma’lum belgilari bilangina birikka oladi va o‘zgargan virusni tanimaydi. SHunday kilib, antitelolarning virus antigenlariga birikib, ularni ishdan chikishining oldi olinadi. Undan tashkari OIV yana markaziy nerv tizim xujayralarini (bosh va orka miya xujayralarini), asosan makrofaglarini zararlaydi va ular xam viruslarning ko‘payishida ishtirok eta boshlaydi.