Toshkent farmatsevtika instituti

Oqsil sintezining ingibitorlari

Download 13,75 Mb.

bet	141/476
Sana	31.12.2021
Hajmi	13,75 Mb.
	#217587

1 ... 137 138 139 140 141 142 143 144 ... 476

Bog'liq
Biokimyo kitob-Odilov.

Oqsil sintezining ingibitorlari


Preparat nomi	Ta’sir etish mexanizmi

	1. Antibiotiklar
	a) replikatsiya ingibitorlari

Mitomitsin C	DNK ning ikkita komplementar zanjirlari o`rtasida
	komplementar bog`lar hosil qilib, ularning ajralishiga to`sqinlik
	qiladi va replikatsiya (DNK→DNK) jarayonini ingibirlaydi.
	O`sma hujayralarining bo`linishini blokirlab, antikontserogenlik
	xususiyatiga ega.

	b) transkriptsiya ingibitorlari

Aktinomitsin D	DNK zanjirining G...S qismidagi guanin bilan kovalent

182

	bo`lmagan bog` orqali bog`lanib, hamma turdagi RNKlarning
	sintezini ingibirlaydi. Kuchli antibakterial va o`smaga qarshi
	xususiyatga ega. Faqat biokimyoviy tadqiqotlarda ishlatiladi.
	Juda zaharli.

Oligomitsin,	Aktinomitsinga o`xshash ta’sir qiladi, tibbiyotda o`smaga qarshi
daktinomitsin	preparat sifatida qo`llaniladi.

Rifamitsin	Transkriptsiyaning initsiatsiya bosqichida RNK-polimerazani
	ingibirlaydi. Silga, bakteriyalarga, viruslarga qarshi preparatlar.
	Ularga bakteriyalarning RNK-polimerazasini sezgirligi ko`proq,
	makroorganizmlarga ta’siri kam.

	Translyatsiyaning ingibitorlari

Puromitsin	AMF tRNK^tir ning aktseptor qismi bilan strukturasi jihatidan
	o`xshash, peptidil tRNK^tir ning A qismi bilan oson reaktsiyaga
	kirishib,	peptidil-puromitsinni		hosil	qiladi.	Antikodoni
	bo`lmaganligi sababli elongatsiyani to`xtatadi va peptid
	zanjirining uzilishiga sabab bo`ladi. 80 S ribosomaga ham xuddi
	70 S ribosomaga ta’sir etuvchi ingibirlash xususiyati borligi
	bilan farq qiladi. Zaharli, faqat biokimyoviy tadqiqotlarda
	qo`llaniladi.

Streptomitsin,	30 S subbirlikni oqsilli faktorlaridan biri bilan bog`lanib, mRNK
neomitsin,	ning noto`g`ri		o`qilishiga sabab	bo`ladi va		genetik	kod
kanamitsin	o`qilishida xatolarga yo`l qo`yiladi. Buning natijasida oqsil
	sintezi to`xtaydi yoki o`z vazifasini bajara olmaydigan nuqsonli
	oqsil sintezlanadi. 70 S ribosomalarga				ta’sir	etadi.	Keng
	miqyosda	bakteriyaga qarshi faollikka ega.

Tetratsiklin	mRNK va aminoatsil-tRNK ni 30 S				subbirlik		bilan
	bog`lanishini, ya’ni ribosomadagi oqsil biosintezning initsiatsiya
	va elongatsiya bosqichlarini blokirlaydi. Ko`proq 70 S
	ribosomalarga tanlab ta’sir ko`rsatadi. Mikroblarga qarshi dori

183

		sifatida ishlatiladi.

Eritromitsin,		Ribosomaning katta subbirligi bilan bog`lanadi, translokazani
oleandomitsin		faolligini to`xtatish orqali ribosomaning mRNK ga
		translokatsiyasini ingibirlaydi. Asosan 70 S ribosomalarga kam
		darajada eukariotlarning			mitoxondriyalaridagi ribosomalarga
		ta’sir etadi. Uning mikrobga qarshi ta’sir qilishi penitsillinning
		ta’siriga o`xshash.

Levomitsetin		Ribosomaning	50	S	subbirligi		bilan	bog`lanadi,
(xloramfenikol),		peptidiltransferazaning faolligini ingibirlaydi, ya’ni peptid
linkomitsin,		bog`larining hosil bo`lishiga yo`l bermaydi. Bakteriyalarning 70
sparsomitsin		S ribosomalariga va eukariotlarning mitoxondriyalaridagi
		ribosomalarga ta’sir etib, 80 S ribosomalarga ta’sir
		ko`rsatmaydi. Keng miqyosda ta’sir					etuvchi	antibiotik
		hisoblanadi.

Penitsillin,		Bakteriya membranasining shakllanishiga					va uning butunligini
sikloserin,		ta’minlashga ta’sir etadi, ya’ni hujayra devori tarkibiga kiruvchi
polimeksin		geksapeptidlar sintezini to`xtatadi.

			2. Alkoloidlar

Vinkristin	va	Protsessing va mRNK transportini				ingibirlaydi. Ularning ta’sir
vinblastin		etish mexanizmi hali yetarli darajada o`rganilmagan. Sitostatik
		moddalar hisoblanadi. O`smalarga qarshi preparat sifatida
		qo`llaniladi.

		3. Toksinlar, zaharlar

α-Amanitin –		Eukariotlarning mRNK si transkriptsiyasi uchun mas’ul bo`lgan
		RNK-polimeraza II ni ingibirlaydi.

Difteriyali		Elongatsiyaning faktorlaridan birini faolsizlantirish oqibatida
toksin		eukariotlarning oqsil sintezini ingibirlaydi.

			4. Interferonlar

Interferon	–	Interferonlar	sintezi	viruslar		komponentlari		tomonidan

184

virusga qarshi	induktsiyalanadi. Interferon o`z navbatida IF-2 initsiatsiya
modda	omilini fosforillanishini katalizlaydigan proteinkinaza fermentini
	induktsiyalashi natijasida hujayradagi oqsil sintezi to`xtaydi va
	hujayra halok bo`ladi, u bilan birgalikda viruslar ham nobud
	bo`ladi. Interferon bir qancha virusli kasalliklardan himoya
	qiladi, yomon sifatli o`sma kasalliklarini kuchaytiradi. Uning
	davolovchi mexanizmi va sog`lom organizmda bajaradigan
	vazifalari hali yetarlicha o`rganilmagan.

	5. Viruslar

Gripp,	Viruslar hujayraga kirgandan so`ng RNK sintezi va o`z
poliomiyelit va	navbatida xo`jayin-hujayraning oqsili sintezini to`xtashiga olib
boshqalar	keladi, oqsil sintezlovchi apparat virusning nuklein kislotasini
	sintezlay boshlaydi. Ingibirlanish mexanizmi o`rganilmagan.
	Xo`jayin-hujayra esa halok bo`ladi.

	6. Antimetabolitlar

Ftoruratsil	Pirimidin antimetabolitlari guruhiga kiradi. Uning o`smaga
	qarshi faolligi rak hujayralarida DNK sintezida ishtirok etuvchi
	timidinsintetaza fermentining raqobatli ingibitori hisoblanadigan
	5-ftor-2dezoksiuridin-5`-monofosfatga	aylanishi	bilan
	belgilanadi.

Ftorafur	Ta’sir etishi ftoruratsilga o`xshash.

6-merkapto-	Purinning antimetaboliti hisoblanadi. Tuzilshi bo`yicha adenin
purin	va gipoksantinga o`xshash. 6-merkaptopurin struktura analogi
	sifatida purin almashinuvida faol ishtirok etadi va nuklein
	kislotalar sintezini buzilishiga olib keladi.

Download 13,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: