Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Gerpesviruslarni laboratoriya diognostikasi
. Ko’pchilik hollarda kasallikni xarakterli 
ko’rinishi diognostikani yengillashtiradi. Lekin, kasallikni yashirin, sust o’tovchi formalarida 
ayniqsa genital gerpeslarda diognoz qo’yish qiyinlashuvi mumkin.
Virusoskapik usul.
Kasallikning ko’pchilik formalarida eng oddiy va yengil virusoskapik 
usul xisoblanadi. Uchuqdan va jarohatlangan joydan bosma, qirma surtma olinib bo’yab 
ko’rilganda gigant ko’p yadroli kritmali hujayralarni (Sanka-probasi) topilishi gerpesviruslar 
borligidan darak beradi. Gerpetik ensefalitga shubxa qilinganda miya bioptatlaridan monoklonal 
antitela yordamida bilvosita immunoflyuoressensiya usulida virusni topish mumkin. 
Virusologik usul
. Ko’proq xomilador ayollarda genital gerpes borligiga shubha qilinganda 
va birlamchi virus yuqqanda qo’llaniladi. Har ikkala virus (OGV1 va OGV2) ham hujayra 
kulturalarida yaxshi ko’payyadi, asosan ko’proq xorionallantois hujayralari qo’laniladi. Xarakterli 
XPT hujayra yadrosida kiritmalar (maxsus antigeni) va ko’p yadroli gigant hujayralar hosil 
bo’ladi. 
Biologik usul
. Laboratoriya sharoitida vezikulalardan olingan suyuqliklar quyon, dengiz 
cho’chqachasi, kalamush ko’z pardasiga yuqtirilsa ko’zning mugiz pardasini shikaslaydi va 
keratit, miyasiga yuqtirilsa ensefalit keltirib chiqaradi. Lekin, virusni organizimdan topilishi 
kasallini aniqlash kriteriyasi xisoblanmaydi, chunki sog’lom odamlarning 80-90% viruslar 
uchraydi. Tabiiy sharoitda va laboratoriya hayvonlari suv chechak viruslari bilan og’rimaydi. 
Serologik diognoz qo’yishda KBR va neytralizasiya reaksiyalari qo’llaniladi.
 
Immunoferment usulida OITV antitelasini kasal qon zardobi tarkibida aniqlash. 
Usulni qo’yishda mahsus avtomatik mikropipetka dozatorlardan foydalaniladi. IFA 
immunosorbent polisterol 96 chuqurchali planshetkalarda yoki striplarda qo’yiladi. Test sistema 
tarkibidagi ingredentlar uslubiy qo’llanmaga asosan suyultiriladi. 
Ish tartibi. 
1. Immunsorbent chuqurchalarga OITV 1-kon’yugatidan ishchi dozasida 0,25 mkl 
tomiziladi. So’ngra planshetka chuqurchasiga 0,75 mkl nazorat na’munasidan ( K+, K- ) 

---

179 
qo’shiladi. Nazorat na’munalarini ishlatish qo’llanilayotgan striplarni soniga bog’liq bo’lganligi 
uchun quyidagi sxemani qo’llash mumkin: 
1 stripda -1 chuqurcha K+, 2 chuqurcha K-; 
2 stripda - 2 chuqurcha K+, 2 chuqurcha K-; 
3 va undan ortiq -2 chuqurcha K+. 3 chuqurcha K-. 
Masalan, Agar IFA 2 ta stripda qo’yilayotgan bo’lsa, stripni A-1 va A-2 chuqurchalariga 
mikrodozator yordamida 0,75 mkl K+, va 2 ta chuqurchaga V-1 va V-2 ga esa 0,75 mkl K- 
nazorat na’munalaridan tomiziladi. 
Qolgan chuqurchalarga 0,75 mkl tekshirilayotgan qon zardob na’munasidan tomiziladi. 
Chuqurchadagi ingridentlar yaxshilab aralashtiriladi (planshetkani qirrasini sekin – sekin urish 
bilan). Planshet qopqog’i berkitilib 37º S 60 minut saqlanadi. 
2. Planshetdagi ingridenlar vosher (planshetni yuvish moslamasi) yordamida olinib 
dezinfeksiyalovchi suyuqlik bor idishga to’kiladi, planshet 4 marotiba yuvuvchi ishchi rastvor 
bilan yuviladi. Har bir yuvishda 40 sekund rostvor ushlab turiladi va dezinfeksiyalovchi suyuqlik 
bor idishga to’kiladi. 
3. Hamma strip chuqurchalariga 100 mkl ko’yugat-2 ni ishchi dozasida mikropipetka 
yordamida tomiziladi. Planshet qopqog’i berkitilib 37º S 30 min saqlanadi. 
4. Planshetdagi ingridenlar vosher (planshetni yuvish moslamasi) yordamida olinib 
dezinfeksiyalovchi suyuqlik bor idishga to’kiladi, planshet 4 marotiba yuvuvchi ishchi rastvorda 
yuviladi (2 p. o’xshash). 
5. Hamma strip chuqurchalariga 100 mkl SS ( substrat aralashmasi, bufer rastvori) 
tomiziladi. Planshet qopqog’i berkitilib qorong’i joyda 20 - 24º S 25-30 min saqlanadi. 
6. Planshetdagi reaksiyani to’xtatish uchun hamma chuqurchalarga 100 mkl dan stop – 
reagent qo’shiladi va 1- 2 min kiyin natija aniqlanadi.