Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

8.4.vaksinalar tayyorlash va talabalar. 
Autovaksinalar. 
Bular kasal organizmdan ajratib olingan mikroorganizmlardan tayyorlanadi, faqat shu bemor 
uchun davolash maqsadida ishlatiladi. Autovaksinalar ko‘pincha surunkali kasalliklardan 
davolashda foydalaniladi, masalan: surunkali stafilokokkli infeksiyalarni davolashda. 
Vaksinalar monovaksina, divaksina, chin chechak, sil, qutirish, bo‘g‘ma-qoqshol 
anatoksini polivaksina ko‘rinishida bo‘ladi. AKDS vaksinalar organizmga: 
1. Teri ostiga-(qorin tifi).
2. Og‘iz orqali-(poliomielit). 
3. YUqori nafas yo‘llari orqali (gripp). 
4. Teri ustiga (Perke). 
5. Muskul orasiga. 
6. Aerazol yuboriladi. 
Emlash bir marta, ba’zi kasalliklarda bir necha marta qayta yuborilishi mumkin - buni 
revaksinatsiya deyiladi. Vaksinalar odam organizmida sun’iy aktiv immunitetni doimiy qoldirsa, 
bazilari qisqa muddatga qoldirishi mumkin. Emlash quyidagi xolatlarda mumkin emas. 
1. Tana xarorati yuqori bo‘lgan bemorlarda. 
2. YAqin orada yuqumli kasallik bilan kasallangan bo‘lsa. 
3. Og‘ir kechadigan surunkali infeksiyada. 
4. YUrak xastaligida. 
5. Xomiladorlik vaqtida. 
6. Boshqa a’zolar xastaligida. 
7. Immun tanqislik xolatlarida. 
1974 –yilda Butun dunyo Sog‘liqni Saqlash tashkiloti rezolyusiya qabul qiladi, bunda 
immunizatsiyani keng qo‘llash dasturini ishlab chiqdi. SHuni aniqlashdiki, agarda emlashni 
qo‘llanilmasa har yili 5 mingdan ortiq bola nobud bo‘lar ekan. 1990 yildan immunizatsiyaning 
kengaytirilgan dasturi asosida 1 yoshgacha bolalar albatta quyidagi kasalliklarga qarshi 
emlanishi kerak: sil, qizamiq, ko‘kyo‘tal, qoqshol, poliomielit, difteriya
. 
Immunoterapiya. 
Immunoterapiya immun zardoblar va vaksinalar yordamida infeksion kasalliklarni maxsus 
davolash usulidan biri hisoblanadi. 
 
 Seroterapiya
-immun zardoblar yoki immunogobulin preparatlar bilan infeksion 
kasalliklar davolash usullariga aytiladi. Bu preparatlar maxsus antitela tutib, bu antitela ma’lum 
bir qo‘zgatuvchiga va toksinlaga qaratilgan bo‘ladi. Seroterapiya asosan kuchli ekzotoksin ishlab 
chiqargan qo‘zgatuvchilar uchun effektiv xisoblanadi. Masalan, difteriya, qoqshol, botulizm, gazli 
gangrena. O‘z vaqtida yuborilgan antitela toksinni neytrallaydi va uni ta’sirini to‘xtatadi.