Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

 
material olinib
 
oziqli agar yuzasiga tomiziladi va shpatel bilan surkab gazon usulida ekiladi va 
termostatga (37 Sº) qo’yiladi.Tekshirilayotgan materaldan umumiy mikroblar soni (UMS) 
quyidagi formula orqali aniqlash mumkin UMS= AxVxS.
A- probirkadagi suyultirish darajasi; 
V- 0,1 ekilgan ekma 
S- oziqli agar yuzasida o’sgan mikroblar soni 
Mikroorganizmlarni biologik xususiyatlariga asoslangan ajratish usular. 
Shukevich usuli. 
Amaliyotda Proteya bakteriyasining sof kulturasini (Proteus vulgparis) 
ajratib olishda, uning oziqli muhitda «yoyilib» o’sish xususiyatidan foydalaniladi.Buning uchun 
tekshirilayotgan materialdan qovuzloq bilan yangi tayyorlangan qiyshiq agarni kondensasion 
suviga ekiladi
 
va termostatga (37 Sº) qo’yiladi.Proteya bakteriyalari oziqli muhitda 
o’rmalab o’sish xususiyatiga ega va kiyingi kunda qiys hiq agarni yuqori qismiga 
o’rmalab o’sib chiqadi, uning yuqori qismidagi kulturasidan olinib, toza kultura 
ajratib olish mumkin.
Qizdirish usuli bilan toza kultura ajratib olish. 
Spora hosil qiluvchi 
bakteriyalarni ajratib olishda qo’laniladi. Bu usulda s pora hosil qilmaydigan, ammo 
qo’shilib qolgan mikroorganizmlarni vegitativ formasini yo’q qilish uchun, tekshiriladigan 
material 80°S da qizdiriladi yoki qisqa vaqt davomida qaynatiladi. Bu holatda mikroorganizmning 
sporasi saqlanib qoladi va qizdirilgan materialni oziqa muhitiga ekilganda, agar u shu turga 
mansub bo’lsa, bakteriyaning sof kulturasini tashkil qilgan holda o’sib chiqadi. 
Bakteriostatik usul (Ingibisiya usuli).
Mikroorganizmlarni o’sishiga turli kimyoviy 
moddalar va antibiotiklar va turli omillarni ta’sir qilishiga asoslangan. Tekshirilayotgan 
materialni oziqli muhitga ekishda, asosiy mikrobning ko’payishiga ta’sir ko’rsatmaydigan
ammo 
tashqi mikrofloraning ko’payishini, o’sishini to’xtatadigan temperaturada o’stiriladi. Masalan, 
aktinomisitlar, iersiniya bakteriyasining sof kulturasini ajratib olish uchun, ekilgan material 22°S 
temperaturada o’stiriladi. Ko’pchilik boshqa bakteriyalar bu haroratda ularni o’sishi sustlashadi. 
Ikkinchi holatda oziqli muhitga, begona bakteriyalarning ko’payishini to’xtatadigan, ammo 
tekshirilayotgan mikrobga ta’sir qilmaydigan aniq konsentrasiyada ma’lum antibiotiklar qo’shish 
mumkin. Ko’k yo’tal qo’zg’atuvchisini ajratib olishda Kozeinli ko’mirli agarga (KKA) penisillin 
antibiotigi qo’shiladi. Penisilin Gram manfiy ko’k yo’tal qo’zg’atuvchisiga ta’sir ko’rsatmaydi, 
lekin gram musbat qo’shimcha gram musbat bakteriyalarni o’sishini to’xtatib qo’yadi. 
3.2-rasm 
Kislotaga chidamli bakteriyalarni toza kulturasini ajratib olishda, tekshirilayotgan material 5 
% sulfat kislota bilan ishlov beriladi, kislotaga chidamsiz qo’shimcha floralar hammasi o’lib 
ketadi, kislotaga chidamli bakteriyalar saqlanib qoladi, kiyin oziqli muhitlarga ekilganda ular 
yaxshi o’sadi. Bu usuldan sil tayoqchasini sof kulturasini ajratib olishda keng qo’llaniladi. 
Boyituvchi usul
(metod obogasheniya). Tekshiriluvchi material bakteriyalar uchun elektiv 
muhitlarga ekiladi bu muhitlarda ma’lum bir bakteriyalar yaxshi o’sa oladi. Masalan 
stafilokokklar natriy xlor tuzining yuqori konsentrasiyasi bo’lgan (10-15%) muhitda, vabo 

---

102 
vibrionlari esa ishqoriy muhitda yaxshi o’sadi, qo’shimcha florani o’sishi to’xtab qoladi yoki 
suslashadi.