Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Havo mikroflorasini aniqlash usullari. 
Sedimentatsiion usul (Kox) 2 ta oziqli agar quyilgan Petri kosachasi ochiholda60 min. Davomida 
stol ustiga qo‘yiladi. So‘ng 37
0
S datermostatga joylashtiriladi. 2 la kosachalardan o‘sib chiqqan 
koloniyalar soniga qarab natija chiqariladi. 250 dan kam koloniya usib chiqsa, havo toza 
hisoblanadi, koloniyalar soni 250-500 ta bo‘lsa, havo o‘rtacha ifloslangan, agar 500 dan ortiq 
bo‘lsa nihoyatda ifloslangan bo‘ladi. 2-usul aspiratsion yoki Krotov usuli. Bu havodagi 
mikroblar sonini aniqlashda juda ham aniq usul hisoblanadi. Havo apparat yordamida ekiladi. 
Krotov apparatiga havo ma’lum tezlikda oziqli agarli kosachaga yopib turgan pleksiglas 
plastinkaning tor yorig‘idan surilib uriladi. Bunda mikroorganizmlarga ega bo‘lgan aerozol 
zarrachalari bir tekis agar yuzasiga joylashadi, chunki kosacha yorig‘ining tagida doimiy aylanib 
turadi. Termostatga quyilgandan so‘ng formula bo‘yicha mikrob soni hisoblanadi. 
X=ax1000 V 
A-kosachada hosil bo‘lgan koloniyalar soni;
V-apparat orqali surib o‘tkazilgan havoning hajmi; 

---

37 
1000 tekshiriluvchi xonaning o‘rtacha hajmi. 
Havodagi sanitar-ko‘rsatkichli mikroblarni aniqlashda oziqli agardan, gemolitik 
streptokokklar uchun esa gensian binafsha qo‘shilgan qonli agardan foydalaniladi. Keyinchalik 
koloniyalar mikroskop ostida ko‘riladi. Gumon qilingan koloniyalar esa qaytadan qonli agarga 
ekiladi. Staph aureus havoni tuxum sarig‘ini tuzli agariga ekish usuli bilan ajratib olinadi. 
Kasalxona ichida tillarang stafilokokk paydo bo‘lganda tekshirishlar infeksiya manbaini tarqalish 
yo‘llarini aniqlashga qaratiladi. 
 
5.4. Inson tana normal mikroflorasi 
Inson hayotini birinchi kunidan boshlab juda ko’p son-sanoqsiz mikroorganizm vakillari 
bilan favqulotda aloqada bo’lib turadi. Ona bachadonida homila steril bo’ladi. Bola tug’ilishidan 
boshlab, bir necha yillar ichida har bir biotipga xos mikroflora shakllanadi Turli bakteriyalar va 
mikrohayotning boshqa vakillari chaqoloqning terisi va shilliq qavvatlari bilan kontakda 
bo’ladi.Bularning ba’zilari organizm uchun patogen bo’lsa, bularga qarshi organizm kurashishi 
zarur, boshqalari esa organizm bilan uzviy aloqada (simbioz) yashab, foyda keltiradi, ko’pchiligi 
esa kommensal xisoblanib organizmga na foyda keltiradi na ziyon. Inson organizmidagi asosiy 
mikroorganizmlar makroorganizm xisobiga yashaydi u bilan juda yaqin uzviy aloqada bo’lib 
odamning hayot faoliyatida juda muhim vazifalarni bajaradi. Sog’lom odamlarda uchrovchi 
mikroorganizmlar yig’indisi odamning normal mikroflorasini yoki mikrobiosenozini tashkil 
qiladi. “Normal mikroflora” termini asosan sog’lom odam organizimidan doimo va ko’proq 
topiladigon mikroblar yig’indisiga aytiladi. Normal mikroflora asosan odamlarning terisida va
tashqiy muhit bilan bevosta aloqada bo’lgan organlarida ( yuqori nafas yo’llari, oshqozon ichak 
sistemasi, siydik tanosil organlari) uchraydi va shu organlarda mikroorganizmlarning ma’lum 
biotoplarini, mikrobiosenozini shakillantiradi. Har bir odam bitopida uchrovchi mikroorganizmlar 
o’zlarining tarkibi va miqdori jihatdan boshqa biotoplardan tubdan farq qiladi. Eng kam 
mikroorganizmlar terida uchraydi va organizmning umumiy mikroorganizmlarga nisbatan 2%
tashkil qiladi, 9% gacha urogenital traktga, 15-16 % halqum –og’iz bo’shlig’iga to’g’ri kelsa 60-
70 % oshqozon ichak traktida uchraydi. Mikroorganizmlarga eng boy organlar og’iz bo’shlig’i, 
qin va yo’g’on ichak xisoblanadi. Chaqaloq mikroflora bilan tug’ilmaydi, mikrobiosenozlar 
bolalarning hayoti jarayonida shakillanadi. Ona bachadonida homila steril bo’ladi. Bola tug’ilishidan 
boshlab, bir necha yillar ichida har bir biotipga xos mikroflora (onaning tug’ish yo’llari, terisi, suti, 
tashqi muhit – havo, tuproq oziq ovqatlar mikroflorasi xisobiga) shakillanadi.
Me’yoriy ichak mikroflorasining holatiga endogen va ekzogen omillar doimiy ravishda ta’sir 
etib turadi. Ekzogen omillarga klimatogeografik, ekologik, kasbiy-maishiy sharoitlar va boshqalar 
kiradi. Endogen omillariga esa somatik kasalliklar, organizmning turli biotoplardagi shartli-patogen 
bakteriyalar keltirib chiqaruvchi kasalliklar, tug’ma immun tanqisliklar va b. kiradi. Oxirgi 
vaqtlarda mikrofloraning buzilishi, immun va asab tizimidagi kasalliklar bilan birgalikda 
namoyon bo’lishi kuzatilmokda. 
Fiziologik sharoitda ichak shilliq qavati bioplenka - bakterial glikokaliks bilan qoplangan 
bo’lib, uning tarkibida mikroblarning ekzopolisaxaridlar matriksi va shilliq qavat qadahsimon 
hujayralarning musini mavjud. Bu plenkaning qalinligi 1-10 mikron bo’lishiga qaramasdan, undagi 
indigen flora mikrokoloniyalarining miqdori bir necha yuz-mingtani tashkil qilib, bu plenka ichidagi 
bakteriyalarning noqulay omillar ta’siriga chidamliligi boshqa bakteriyalarga nisbatan o’n, yuz 
marotaba yuqoridir.
4
 
Normal ichak mikroflorasi 450 dan ortiq mikroorganizmlardan tashkil topib, hujayin 
organizmining metabolizmida va ichakda kolonizasion rezistentlikni shakllanishida ishtirok 
etadi. Ichakning mikroblar to’plami makroorganizmda moddalar almashinuvi jarayonlarining 
holatini aniqlaydi, bir tomondan, biologik faol birikmalarni zararsizlantirib, hazm bo’lmagan 
ozuqa moddalarini o’zlashtirsa, ikkinchi tomondan V gurux vitaminlarini, vitamin K, nikotin, folin 
va askorbin kislotalarni, ayrim fermentlarni sintezlaydi. 
4
Microbiology : an introduction / Gerard J. Tortora, Berdell R. Funke, Christine L. Case. — Twelfth edition, 2016

---

38 
Makroorganizmning immunobiologik reaktivligini shakllanishida mikrofloraning muhim 
o’rni e’tirof qilinadi, buning natijasida organizmda umumiy immunoglobulinlar mikdori 
boshqariladi. Shunday qilib, me’yoriy ichak mikroflorasining o’ziga xos - himoya, modda 
almashinuv, immun faollashtiruvchi vazifalari aniqlangan va ularning birortasining izdan 
chiqishi 
metobolizmning 
buzilishiga, 
natijada 
mikronutrientlarning 
-vitaminlarning, 
mikroelementlarning, mineral moddalarning yetishmovchiligiga, hamda immun holatning 
pasayishiga, bu esa makroorganizm a’zo va tizimlarida qaytmas jarayonlarni kelib chiqishiga sabab 
bo’ladi. 
Inson mikroflorasida dominant mikroorganizmlar hisoblangan spora hosil qilmaydigan 
qat’iy anaerob bakteriyalarni ajratib olishda, material olib, ekishgacha bo’lgan vaqtda bu 
mikroorganizmlar O
2
ning letal ta’siridan himoyalangan bo’lishi lozim. Shuning uchun bemor 
najasi transportirovkasida rezina tiqinli probirkalardan foydalaniladi. Vaginal material maxsus 
transport oziq muhiti hisoblangan – tioglikol oziq muhiti solingan rezina tiqinli probirkada olib 
kelinadi. Ma’lumki, material olinib, ekishgacha bo’lgan vaqt 2 soatdan oshmasligi kerak. 
Laboratoriyaga olib kelingan najasning chukur kismidan 1 g tortib, vaginal suyuqlik bo’lsa 1 
ml olamiz va 9ml bufer eritmasida aralashtiriladi. Bu ham aerob, ham anaerob bakteriyalarning 
bir tekis tarqalishi va ularning tirik saqlanishi uchun sharoit yaratadi. Bu eritmalarni 10
1
dan 10
10
darajasigacha suyultiriladi va ularning har biridan tegishli oziqa muhitlariga turli aerob, hamda 
anaerob mikroorganizmlarni ajratib olish uchun ekiladi (22-jadval) 
Anaerob bakteriyalar normal ichak mikroflorasining 98-99% ni, aerob flora esa 1-2% ni 
tashkil qilishini hisobga olinib, ularni o’stirishda kimyoviy modda tutadigan gaz paketchalari 
joylashtirilgan mikroanaerostatdan foydalanish mumkin(anarob bakteriyalarni ajratib olish 
usullariga qaralsin). 
Gr(-) spora hosil qilmaydigan qat’iy anaerob bakteriyalar natriy-azid qo’shilgan qonli va 
bakteroidlar uchun agarlarda o’stiraldi. Inkubasiya vaqti 35
0
C da 72 soat Bu oziq muhitlarda 
bakteroidlar yaxshi o’sadi. Bakteroidlar kulrang, to’q jigarrang, qora koloniyalar hosil qilib, 
shakli - grammanfiy polimorf tayoqcha, spora hosil qilmaydi, katalaza manfiy. Bakteroidlar qatiy 
anaerob hisoblanib, anaerostatlarda 2-4 kun o’stiriladi. 
Gram (+) qat’iy anaerob bakteriyalar “Blourokko” va “Hime-dia” firmasining 
“Bifidobakteriyalar uchun agar” oziq muhitlarida 37,5
0
-38
0
S da 48 soat anaerob sharoitda o’sadi. 
Bifidobakteriyalar disk ko’rinishdagi koloniyalar hosil qiladi. Bu agarda boshqa anaeroblar ham 
o’sishi mumkin. Shuning uchun koloniyalardan surtma tayyorlanib ko’rildi.