Toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kaedrasi "iqtisodiyot nazariyasi"

3- Pulning vujudga kelishi, mohiyati va vazifalari 
Islomda  pul  siyosatiga  katta  o`rin  beriladi.  Tanga  pullarni  ngmuomala  vositasi  sifatida 
ishlatilishi  Qur'oni  Karimda    taqiqlanmasa  ham  oltin  va  kumushni  jamg`arganlar  azob-uqubatda 
bo`lishlari  ta'kidlangan.  Bir  qancha  islom  olimlari  (jumladan,  G`azzoliy  va  Ibn  Xaldun)  oltin  va 
kumushning  pul,  vosita  sifatida  ishlatilishi  durust  ekanligini  aytishadi.Tovar  qiymati  ishlab 
chiqarishda  vujudga  keladi,  ammo  faqat  bozorda  bir  tovarni  ikkinchisiga  tenglashtirish  orqali 
aniqlanadi.Almashuv hozirgi zamon shakliga  etib kelguncha bir qancha bosqichlarni bosib o`tadi. 
Qiymatning  eng  elementar  shakli  bir  tovar  qiymatining  boshqa  tovarda  gavdalanishidir. 
Qiymatning  oddiy  shakli  ayirboshlashning  endigina  paydo  bo`lgan  davriga  to`g`ri  keladi:  bu 
vaqtda u hali tasodifiy xarakterga ega bo`lgan. Masalan, 10 metr mato ( 2 qop g`alla. Bunda tovar 
ekvivalent  rolini  g`alla  o`ynayapdi.Mehnat  taqsimoti  va  tovar  ishlab  chiqarishning  o`sishi 
almashinadigan  tovarlar  sonini  ko`paytiradi,  qiymatning  to`la  yoki  kengaytirilgan  shakli  kelib 
chiqadi,  almashish  jamiyatda  doimiy  tus  oladi.  Endi  tovar  qiymati  bir  necha  tovarlarning 
qiymatlari bilan ifodalanishi mumkin bo`ladi, ya'ni 2 ta qo`y ( 2 qop g`alla yoki 25 metr chit yoki 
3  ta  bolta  kabi.Xalqlarda  va  tarixning  turli  bosqichlarida  ekvivalent  vazifasini  turli  tovarlar 
bajargan. Ishlab chiqarishning yanada taraqqiy etishi, tovar almashuvining rivojlanib, savdo-sotiq 
ishlarining  milliy  doiradan  chiqib  ketishi,  katta  xalqaro  bozorlarning  paydo  bo`lishi,  yagona 
umumiy  ekvivalent  zaruriyatini  keltirib  chiqargan.  Shu  yo`sinda  qiymatning  pul  shakli  kelib 
chiqqan.  Umumiy  ekvivalent  vazifasini  oltin  bajara  boshlagan.  Oltin  pulga  aylandi.  Pul  rolini 
tarixda  boshqa  materiallar  ham  (mis,  temir,  kumush)  o`ynagan.  Shunday  qilib  pul-o`ziga  xos 
tovar,  umumiy  ekvivalentdir.Pulning  vujudga  kelishida  asosiy  sabab-tovar  ishlab  chiqarishning 
rivojlanishi,  mehnat  taqsimotining  chuqurlashuvidir,  buning  natijasida  ortiqcha  mahsulotni 
ayirboshlash  zaruriyati  vujudga  kelgan.  Pul  esa  ayirboshlashning  eng  qulay  vositasi  bo`lganligi 
sababli insonlar  tomonidan qabul qilingan.