Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Fan bo‗yicha baholash mezonlari 

---

5 
I.
 
O'QUV MATERIALLAR 
1.1.
 
MA'RUZA MASHGULOTLARI 
 
 
 
 
1-Ma‘ruza Biofarmatsiya fan sifatida, uning maqsad va vazifalari. Asosiy tushunchalar. 
 
Reja: 
1. Biofarmatsiya fan sifatida. 
1.1. Asosiy tushunchalar. 
1.2. Biofarmatsevtik terminlar. 
2. Biofarmatsiyaning rivojlanish tarixi. 
2.1. Biofarmatsiya faniga xissa qo‗shgan olimlar. 
2.2. Biofarmatsiya faniga ilmiy yondoshash. 
«Biofarmatsiya» - texnologiyaning nazariy asosi bulib, dori preparatlarining terapevtik 
ta‘siriga bog‗liq bo‗lgan bir qator omillarni (farmatsevtik, biologik...) o‗rgatadi. Bunga binoan 
biofarmatsiyaning asosiy vazifasi dorilarning odamda va xayvonlarning biologik faolligiga ta‘sir 
kursatadigan omillarni o‗rganish va shunga binoan ularning terapevtik unumdorligini oshirish va 
kushimcha ta‘sirini kamaytirishdir. 
Biofarmatsiya –farmatsiyada ilmiy fan bo‗lib, ta‘sir etuvchi va yordamchi moddalarning 
fizik va fizik-kimyoviy xususiyatlarini dori preparatlaridagi bir-biriga turli xil dori shakllarida, 
ammo bir xil dozada ularning terapevtik faoliyatiga ta‘sirini o‗rgatadi.
Biofarmatsiya ta‘limotining kelib chiqishi na faqat farmatsiyaning , balki tibbiyotning, 
kimyoviy fanlarning va boshqa fanlarning rivoji asosida paydo bo‗ldi. Biofarmatsiyaning 
boshlanishi xususan bir qator rivojlangan sohalar kesimida yuzaga keldi. 
U asosan bir xil dori preparatlarining noekvivalentligi asosida kelib chiqdi, ya‘ni turli 
farmatsevtik korxonalarda ishlab chiqarilgan bir xil nomda va dozada bo‗lgan dori preparatlarini 
turli terapevtik ta‘sir ko‗rsatishi natijasida kelib chiqdi. Bu holat asosan quyidagi sabablar aso 
sida tushuntirildi: farmatsevtik omillar - turli xil yordamchi moddalarning ishlatilishi, turli 
texnologik jarayonlarning ishlatilishi, dori vositalar va yordamchi moddalarning maydalik 
darajasi. 
Maxsus adabiyotlarda ―farmatsevtik omillar ‖ termini ba‘zi klinik tadqiqotlar asosida dori 
preparatlarining olinish texnologiyasi ularning terapevtik faolligiga bog‗liqligi bilan 
tushuntirildi.
Adabiyotlardagi ma‘lumotlarga qaraganda, ―
biofarmatsiya”
atamasini birinchi marta 1961 
yilda AKSH olimlari Levi va Vagnerlar ishlatishgan. Biofarmatsiya atamasi ko‗p evropa 
mamlakatlarida ishlatiladigan ingliz iborasi 
“biopharmaceutics”
ga ekvivalentdir.
Ingliz adabiyotlarida keltiriladigan 
“pharmaceutics”
iborasi ―
farmatsiya” 
iborasining 
sinonimi hisoblanmaydi, aksincha u galen preparatlari farmatsiyasi deb tushiniladi.
 
“Viopharmaceutics”
iborasi va undan tashkil topgan ―
biopharmaceutical
‖ so‗zma so‗z olganda 
―biogalenika‖ va ―biogalen‖ deb tarjima qilinadi. 
Bu atamaning anik va tulik ifodasi 1972 yilda Amerika farmatsevtika assotsiatsiyasining 
ilmiy farmatsevtika Akademiyasi tomonidan keltiriladi. Bunga binoan biofarmatsiyaning asosiy