Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

2. Gidrofil asoslar.
Ular suvda eriydi va boshqa polyar suyuqliklar bilan yaxshi aralashadi. 
Lekin lipofil moddalar bilan esa aralashmaydi. Bu asoslarga quyidagilar kiradi: 
A) Tabiiy va sun‘iy yuqori molekulali birikmalarning gellari; 
B) Neorganik moddalardan iborat gellar (bentoni, aerosil) 
V) Fitosterin gellari
G) Polietilenoksidlar 
3. Difil asoslar (lipofil-gidrofil). 
Bularga suv saqlamaydigan adsorbsion qotishmal kiradi 
(suvsiz lanolin, spermatset, mum) va S/M, M/S tipidagi emulsiyalar kiradi. Gidrofob tabiatli 
asoslar yog‗ va yog‗simon moddalar bilan to‗liq va yaxshi aralashadi va ularda yaxshi eriydi. 
Lekin suv bilan aralashmaydi va uni emulgirlamaydi. Gidrofil tabiatli asoslar esa suv bilan xar 
qanday nisbatda yaxshi aralashadi, suvda yaxshi naml
1
anadi va bo‗kadi. Difil tabiatli asoslar, 
bular emulsiyaning M/S va S/M tipida bo‗lganligi uchun S/M tipidagi emulsiyaga emulg
2
ator 
1
Tikhonov O.I., Yarnykh T.G., Dankevitch O.S., Biopharmaceutical investigations of propolis substances / Sci. 
Pharm. — 2001. — Vol. 69 (3). —S. 264–265.

---

60 
sifatida suvsiz lanolinni vazelin bilan aralashmasi qo‗shiladi, M/S tipiga esa yog‗ kislotalarining 
kaliyli, natriyli tuzlari, Tvin-80 ishlatiladi.
1 
 
Dori moddalarini surtma asosiga qo‗shish qoidalari
1. Agar dori modda asosda erisa, u xolda uni asosda eritiladi;
2. Agar dori modda suvda erisa, unda oz miqdordagi suv bilan eritib, lanolin bilan 
emulgirlanadi; 
3. Agar dori modda suvda ham asosda ham erimasa, (penetsillin guruhi ham) unda suspenziya 
xolida qo‗shiladi. Rezorsin va rux sulfat bundan mustasno, ular suvda erisa ham surtma 
tarkibiga suspenziya xolida qo‗shiladi, ko‗z surtma dorilariga esa emulsiya xolida qo‗shiladi; 
4. Agar surtma dorilar offitsinal bo‗lsa, ya‘ni DF ga kiritilgan bo‗lsa, u xolda shu DF ga kirgan 
tarkib bo‗yicha surtma tayyorlab beriladi; 
5. Agar retseptda qanday asos ishlatilishi ko‗rsatilmagan bo‗lsa, unda MTX da keltirilgan 
asoslarni olinsh shart. Protargol, kollargol va tanin surtma dorilarga faqat suvli eritma xolida 
qo‗shiladi; 
6. Surtma tarkibiga kiruvchi quruq va quyuq ekstraktlar avval (1:3:6 nisbatdagi) spirt-glitserin-
suv aralashmasi bilan ezib, so‗ngra asosga ko‗shiladi; 
7. Uchuvchan va hidli moddalar sovutilgan asosga oxirida qo‗shiladi (agar asos isitib eritilgan 
bo‗lsa); 
8. Surtma dorilar og‗irlik bo‗yicha tayyorlanadi, agar retseptda dori moddalarining miqdori 
ko‗rsatilmagan bo‗lsa, unda surtma 10% qilib tayyorlanadi;