Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

 
Oddiy kimyoviy modifikatsiya 
Dorivor moddani 
oddiy kimyoviy modifikatsiyasi
deb, shunday omil tushuniladiki, unda 
bir xil modda turli kimyoviy birikmalarda dori vositasi sifatida ishlatilishi mumkin (tuz, asos, 
kislota, efir, kompleks brikma va boshqalar), unda farmokologik samaradorligi uchun ma‘sul 
bo‗lgan modda molekulasini bir qismi to‗liq saqlanib qoladi. 
Masalan: novokain – asos va novokain gidroxloridi – tuz; kodein – asos va kodein fosfati 
– tuz; kofein – asos va natriy kofein benzoati – tuz. Rasmiy standartlarga asosan bir moddani 
boshqa modda bilan almashtirish mumkin va terapevtik samaradorligiga ta‘sir etmasligi kerak, 
chunki moddalar bir xil farmokologik ta‘sirga ega. Lekin dorivor moddalarni oddiy 
modifikatsiyasini klinik foydalanilganda ularni farmakokinetikasiga asoslangan turli 
ko‗rsatkichlar olinadi. 
Alkaloid xinin – asos tibbiy amaliyotda turli tuzlar ko‗rinishida ishlatilishi mumkin, xinin 
sulfati (eruvchanlik 1:800), xinin xloridi (eruvchanlik 1:34), xinin bromidi (eruvchanlik 1:16). 
Bu moddalar asosiy ta‘sirini saqlagan xolda, turli farmakokinetikaga egadir. Askorbin kislotasida 
vodorod ionini natriy ioniga almashtirilganda u organizmni elektrolit balanisini yuqori darajada 
oshirish xususiyatiga ega bo‗lib va o‗zi uchun xarakterli bo‗lmagan xususiyatni keltiradi – qandli 
diabet bilan kasallangan bemorlarda insullar apparat funksiyasini jabrlaydi. 
Etmozin, amfoteritsin B va partusisten eritmalarini izotonik eritmada tayyorlash mumkin 
emas, chunki tuzlanish xodisasi ro‗y beradi. Ishqor xarakterli modda eritmasini tayyorlashda 
glyukoza eritmasidan erituvchi sifatida foydalanish tavsiya etilmaydi. U rN muxitini o‗zgarishi 
xisobga eufillik, geksamitilentetramin natriy kofein-benzonati va boshqa dorivor preparatlarni 
faolligini kamaytiradi. YUrak glikozidlarini glyukoza eritmasi bilan suyultirish mumkin emas, 
chunki ular oson gidrolizlanadi. Gulyukoza eritmasi va natriy xloridini inyaksiya uchun 
essensiale bilan birga ishlatish mumkin emas (eritmani opalessensiyasi kuzatiladi). Oddiy 
kimyoviy modifikatsiya (kationli tuz ko‗rinishidagi preparatni kimyoviy jixatdan bir xil bo‗lgan 
boshqa kationli tuz ko‗rinishidagi preparat yoki kislota efir va boshqalar ko‗rinishidagi 
preparatlar bilan almashtirish) zavodlardagi ishlab chiqarishda o‗rinlidir. 
Bioformatsiya oddiy kimyoviy modifikatsiya faktorini o‗rganishga jiddiy axamiyat 
beradi, chunki dorivor moddalarni farmokokinetikasiga uni ta‘siri davolovchi aralashuvini 
samaradorligini oshirishga, dorivor modda sarfini kamaytirishga, dorivor modda va ularni 
preparatlarini stabilliligini keskin oshirishga imkon beradi. 
Bioformatsevtik tadqiqotlar asosida isbotlanganki: texnologik yoki iqtisodiy xisoblarga 
asoslangan xolda, dorivor modda molekulyasida biror ionni o‗ziga almashtirish mumkin emas.