Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

So‘rilish  konstantasi
  –  dorivor  moddaning  qabul  qilingan  joyidan  biologik  membranalar 
orqali organizmga o‘tish tezligini aniqlovchi umumiy konstanta. 
          
Eliminatsiya konstantasi
 – biofaol moddaning tanadan ekskretsiya yoki biotransformativ 
jarayonlar orqali chetlanishi jarayoni tezligini aniqlovchi konstanta. 
          
Farmakokinetika 
- dorilarning tanadagi (qonda, suyuqliklarda, turli a’zolarda) harakatini, 
ularning sifat va miqdor o‘zgarishini va bu o‘zgarishlarning sodir bo‘lish sabablarini yoritish.  
          
LADMER  –
  dori  vositasining  organizmning  ma’lum  qismidagi  ta’sirini  xarakterlaydigan 
umumiy  termin  (Liberation,  Absorption,  Listribution,  Metabolism,  Elimination,  Response).
 
Biofarmatsiya  matematika,  fizika,  noorganik  va  organik  kimyo,  fiziologiya,  anatomiya, 
bioximiya, farmakologiya, dorilar texnologiyasi  kabi  fanlar bilimlariga suyanadi  va shu  sababli 
uning  terminologiyasida  ko‘p  holatlarda  farmakologik,  kimyoviy  va  texnologik  terminlar 
uchraydi.
 
         Farmakologiyadan farqli o‘laroq, biofarmatsiya dori vositasi yoki yordamchi moddalarning 
ta’sir  etishi  mexanizmsini  o‘rganmaydi.  U  faqat  dori  preparatining  farmakodinamikasi  va 
farmakokinetikasiga almashuvchi omillar ta’sirini o‘rganadi. 
           Dori preparatining terapevtik biofaolligi uning so‘rilishi, tarqalishi va mikroorganizmdan 
eliminatsiyasi (chiqishi) jarayonlari bilan aniqlanishini hisobga olib, biofarmatsiya diqqatini shu 
jarayonlarni o‘rganishga va ularga dorivor moddalarning fizik-kimyoviy xususiyatlarini ta’sirini 
o‘rganadi. So‘nggi paytlarda farmatsevtik fanlar ichida yangi LADMER iborasi paydo bo‘lib, u 
dori  vositasining  ma’lum  alohida  joylarida  organizm  bilan  o‘zaro  ta’sirini  tavsiflaydi.  Ya’ni, 
ularni biofarmatsevtik, farmakokinetik va farmakodinamik jihatdan tavsiflaydi. 
         Farmakologiyadan farqli o‘laroq, biofarmatsiya dori vositasi yoki yordamchi moddalarning 
ta’sir  etishi  mexanizmsini  o‘rganmaydi.  U  faqat  dori  preparatining  farmakodinamikasi  va 
farmakokinetikasiga almashuvchi omillar ta’sirini o‘rganadi. 
Biofarmatsevtik tadqiqotlar quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi: 

 
biofarmatsevtik skrening asoslarini eksperimental va nazariy jihatdan ishlab chiqish; 

 
farmatsevtik  va  o‘zgarib  turuvchi  omillarni  dori  preparatlaridan  dori  vositasini  ajralib 
chiqish va so‘rilish jarayonlariga ta’sirini o‘rganish; 

 
dori preparatlarining muayyan tarkibi va organizmga yuborish usullarini;  

 
belgilash maqsadida dori preparatining farmakokinetikasini o‘rganish; 

 
tayyor  dori  turlarini  oqsillar  va  turli  to‘qimalarning  membrana  lipidlari  bilan  o‘zaro  ta’siri 
jarayonlar mexanizmini biofarmatsevtik nuqtai nazardan o‘rganish; 

 
biologik samaradorlikning yangi modulyatorlarini izlash; 

 
ta’sir  etuvchi  moddalarning  muayyan  biologik  samaradorligini  namoyon  qilishini 
ta’minlovchi yangi dori turlarini belgilangan biofarmatsevtik xossalari bilan yaratish; 

 
dori preparatlarining bioekvivalentligini o‘rganish. 
Shunday  qilib,  biofarmatsiyaning  asosiy  maqsadi  bor  dori  turlarini  terapevtik 
samaradorligini  yaxshilashni  va  yangi  dori  turlarini  yaratishni  nazariy  va  eksperimental  holda 
asoslashdan iborat. 
Yuqoridagi 
vazifalarni 
echimini 
topishda 
asosiy 
o‘rinni  dori  preparatlarini 
biosamaradorligini  (BS)  o‘rganuvchi  tadqiqotlar  egallaydi.  Bu  o‘z  o‘rnida  farmatsevtik  ilmlar 
kompleksida  asosiy  kriteriylar  bo‘lgan  fizik-kimyoviy  konstantalar  o‘rnini  biologik  va  tibbiy 
asoslashni bildiradi. Shu sababli mutaxassislarni (farmatsevtlarni) biofarmatsiya sohasi bo‘yicha 
malakaviy tayyorlash juda dolzarb ekanligini bildiradi. 

---

10